Αυγά που δεν τρώγονται: Φαμπερζέ, τα πολυτιμότερα αυγά στον κόσμο

ΑΥΓΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΡΩΓΟΝΤΑΙ: ΦΑΜΠΕΡΖΕ, ΤΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΕΡΑ ΑΥΓΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Μια αναδρομή στην ιστορία των 

πολυτιμότερων αυγών του κόσμου, 

τις δημιουργίες του Ρώσου Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ 

από το πρώτο αυγό - παραγγελία του 1885 

μέχρι και σήμερα με το όνομα Φαμπερζέ 

να συμβολίζει την ύψιστη πολυτέλεια

Κείμενο: ελc team

Email: info@elculture.gr 

Τι σημαίνει «αυγά Φαμπερζέ;» Τα πολυτιμότερα αυγά του κόσμου, το σύμβολο του πλούτου του αυτοκρατορικού Οίκου της Ρωσίας, το φετίχ των συλλεκτών, τα σύμβολα της ομορφιάς, της μεγαλοπρέπειας και της κομψότητας της τέχνης της χρυσοχοΐας. Πίσω από τις καταπληκτικές, ύψιστης ομορφιάς αυτές δημιουργίες υπάρχει ένα όνομα, αυτό του Ρώσου Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ που με τις απίστευτες λεπτοκαμωμένες πολύτιμες δημιουργίες του πλημμύρισε τους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης. Ο πατέρας του Γκούσταβ ίδρυσε το κοσμηματοπωλείο Φαμπερζέ το 1842 και μέχρι σήμερα είναι ένα από τα πλέον γνωστά ρωσικά ονόματα στον κόσμο και φυσικά το όνομα που συμβολίζει την ύψιστη πολυτέλεια. Η οικογενειακή επιχείρηση, αν μπορεί να την ονομάσει κάποιος έτσι, έχει μια πλούσια παράδοση στην κατασκευή των αυγών, έργων τέχνης φτιαγμένων με το ταλέντο και την τέχνη, τις παραδόσεις και τις τολμηρές τεχνοτροπίες που δοκίμασαν οι δημιουργοί Φαμπερζέ.

Το πρώτο αυγό («η Κότα») το παρήγγειλε το 1885 ο τσάρος Αλέξανδρος Γ’, θέλοντας να το κάνει ως δώρο έκπληξη για το Πάσχα στη σύζυγό του Μαρία Φιόντοροβνα. Εξωτερικά μοιάζει με ένα συνηθισμένο άσπρο αυγό, που είναι καλυμμένο από ένα κέλυφος φτιαγμένο από σμάλτο, ενώ μέσα στον χρυσό του «κρόκο», βρίσκεται μια κότα από πλατίνα, πάνω στην οποία διακρίνεται ένα μικρό αντίγραφο του αυτοκρατορικού στέμματος φιλοτεχνημένο με διαμάντια και μια αλυσίδα με ένα ρουμπινένιο μενταγιόν. Τα πασχαλινά δώρα του Φαμπερζέ (Faberge) έκτοτε έγιναν παράδοση. 

Ο επόμενος τσάρος Νικόλαος Β’ κάθε άνοιξη παράγγελνε δύο πολύτιμα αυγά, ένα για τη μητέρα του Μαρία Φιόντοροβνα κι ένα για τη σύζυγό του, Αλεξάνδρα Φιόντοροβνα. Το πρώτο αυγό, που δώρισε στη νέα τσαρίνα, είχε την ονομασία «Το Αυγό με το τριαντάφυλλο μπουμπούκι». Η έκπληξη βρίσκονταν στο εσωτερικό του αυγού, όπου υπήρχε ένα κίτρινο τριαντάφυλλο που θύμιζε την πατρίδα της Αλεξάνδρας Φιόντοροβνα Darmstadt, η οποία υπερηφανευόταν για τα λουλούδια της. Μέσα στο λουλούδι υπήρχε ένα στέμμα και ένα μενταγιόν (που έχουν χαθεί).

Σήμερα «η Κότα» και «Το Αυγό με το τριαντάφυλλο μπουμπούκι» βρίσκονται στο ιδιωτικό Μουσείο Φαμπερζέ στην Αγία Πετρούπολη. Τα αυγά αυτά όπως και άλλα επτά αυτοκρατορικά αυγά, όπως και περίπου 250 άλλα κοσμήματα Φαμπερζέ, πουλήθηκαν σε δημοπρασία του Οίκου Sotheby’s από τους κληρονόμους του Μάλκολμ Φορμπς, εκδότη του περιοδικού Forbes. Ολόκληρη τη συλλογή, αγόρασε τότε απρόσμενα ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος Βίκτορ Βέκσελμπεργκ. Λέγεται ότι η συλλογή αυτή του Φορμπς πουλήθηκε έναντι 350 εκατομμυρίων δολαρίων.

Ορισμένα από τα πολύτιμα κοσμήματα Φαμπερζέ μέσα στον χρόνο, κυρίως αυτά που ανήκαν στην αυτοκρατορική οικογένεια της Ρωσίας χάθηκαν ή εκλάπησαν. Οι μπολσεβίκοι εθνικοποίησαν το εργαστήριο και την περιουσία της οικογένειας των κοσμηματοποιών και τα παιδιά τους κατάφεραν να διασώσουν ελάχιστα εκθέματα. Τα δραματικά γεγονότα της επανάστασης του 1917, είχαν ως συνέπεια να κλείσει η εταιρεία Φαμπερζέ το 1918. Ο ίδιος ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ έφυγε για τη Ρήγα, και από εκεί πήγε στη Γερμανία, όπου αρρώστησε καθώς τον κυρίευσε η θλίψη που έφυγε από την πατρίδα του. Το καλοκαίρι του 1920 η σύζυγός του και ο μεγαλύτερος γιος τους αποφάσισαν να μετακομίσουν στη Λωζάνη, όμως στις 24 Σεπτεμβρίου του 1920 ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ πέθανε (ενταφιάστηκε στις Κάννες της Γαλλίας).

Η επαναστατική κυβέρνηση των μπολσεβίκων, άρχισε να πουλάει πολλά από τα κομψοτεχνήματά του, πολύ φθηνά, σχεδόν τζάμπα, στα καταστήματα της Αγίας Πετρούπολης ενώ στη συνέχεια τα πουλούσε στο εξωτερικό μέσω της εταιρείας «Αντίκες» (Σοβιετικός οργανισμός εξωτερικού εμπορίου). Τα περισσότερα από τα κοσμήματα Φαμπερζέ κατέληξαν στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως σε ιδιωτικές συλλογές. Ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των κοσμημάτων που πουλήθηκαν μετεπαναστατικά στο εξωτερικό αλλά και για τους αγοραστές τους δεν υπάρχουν, καθώς τα μοναδικά αυτά κοσμήματα πουλήθηκαν κυριολεκτικά «με το ζύγι». 

Μέχρι σήμερα για παράδειγμα, είναι άγνωστο που βρίσκεται «Η Κότα με το ζαφειρένιο μενταγιόν», που ήταν το δεύτερο έκθεμα από τη σειρά των αυτοκρατορικών Πασχαλινών Αυγών (σύμφωνα με την περιγραφή που υπάρχει στα Κρατικά Αρχεία της Σοβιετικής Ένωσης, το κόσμημα αυτό ήταν «μια κότα από χρυσό και μπριγιάν, που έβγαζε από ένα καλάθι ένα ζαφερένιο αυγό»). Ο Φαμπερζέ είχε κατασκευάσει περισσότερα από 70 αυγά, από τα οποία πάνω από πενήντα, ήταν παραγγελία του Αυτοκρατορικού Οίκου. Ακόμα, έχουν χαθεί ή έχουν κλαπεί τα αυτοκρατορικά Πασχαλινά αυγά «Τα χερουβείμ και η άμαξα» «Το Νεσσεσέρ» «Η επέτειος της Δανίας», «Στη μνήμη του Αλέξανδρου του Γ’». Μέχρι πρόσφατα κανείς δεν γνώριζε τίποτα για ένα ακόμη μοναδικό αριστοτέχνημα του Φαμπερζέ.

Το αυγό ρολόι του Ρότσιλντ, το οποίο κατασκευάστηκε το 1902 από τον βασικό τεχνίτη του Οίκου Φαμπερζέ Μιχαήλ Περχίνι. Για περισσότερο από 100 χρόνια βρίσκονταν στην ιδιωτική συλλογή της γνωστής αυτής οικογένειας των δισεκατομμυριούχων. Θεωρούσαν μάλιστα ότι ακόμη και στις αρχές του περασμένου αιώνα η αξία του «αυγού Ρότσιλντ» υπερέβαινε κατά πολύ την αξία των αυτοκρατορικών Πασχαλινών αυγών. Το συγκεκριμένο αυγό είχε αγοράσει από τον Οίκο Φαμπερζέ η οικογένεια Εφρουσσί. Το 1905 η Μπεατρίς Εφρουσσί έκανε δώρο το αυγό αυτό στους αρραβώνες της Ζερμέν Χαλφέν και του μικρότερου αδερφού της βαρόνου Εντουάρντο Ρότσιλντ.

Στο εσωτερικό του αυγού υπάρχει ένας πετεινός από πολύτιμους λίθους. Κάθε ώρα, εμφανίζεται, ανοίγει τα φτερά του, τεντώνεται τέσσερις φορές, στη συνέχεια τρεις φορές υποκλίνεται με το κεφάλι του, ανοίγει το ράμφος του και τραγουδάει. Όλο αυτό διαρκεί 15 δευτερόλεπτα και μετά από αυτό μια καμπανούλα χτυπάει δείχνοντας την ώρα. Στη δημοπρασία του Οίκου Christie’s στο Λονδίνο, πουλήθηκε «το αυγό του Ρότσιλντ» (Rothschild Fabergé Egg) στην τιμή των 9,2 εκατομμυρίων λιρών (18,5 εκατομμύρια δολάρια), που θεωρήθηκε ποσό ρεκόρ. Αγοραστής, ήταν ο Ρώσος συλλέκτης Αλεξάντρ Ιβάνοφ. Το 2014, δωρίστηκε στο Κρατικό Μουσείο του Ερμιτάζ.

Στη συλλογή του Βέκσελμπεργκ, που βρίσκεται τώρα στο Μουσείο Φαμπερζέ στην Αγία Πετρούπολη, υπάρχει ένα ξεχωριστό Πασχαλινό αυγό, «Το Τάγμα του Αγίου Γεωργίου». Το εν λόγω αυγό, που κατασκευάστηκε την άνοιξη του 1916, το είχε παραγγείλει ο τσάρος Νικόλαος Β’ για να το κάνει δώρο στη μητέρα του, Μαρία Φιόντοροβνα. Ήταν και το τελευταίο αυγό, που έκανε δώρο στη χηρεύουσα τότε τσαρίνα και το μόνο που θα μπορούσε να πάρει μαζί της στο εξωτερικό. Μετά τον θάνατο της Μαρίας Φιόντοροβνα το 1928, το πήρε η μεγαλύτερη κόρη της, η Ξένια, και στη συνέχεια, στη δεκαετία του ’60 ο γιος της τελευταίας, Βασίλειος. Στη συνέχεια το αγόρασαν αντιπρόσωποι της εταιρείας Φαμπερζέ (Faberge). Το 1978 το αυγό «Το Τάγμα του Αγίου Γεωργίου» κατέληξε στη συλλογή των «Φορμπς». Σχεδόν 100 χρόνια αργότερα, επέστρεψε στη Ρωσία.

Τα πολύτιμα κοσμήματα του Οίκου Φαμπερζέ (Fabergé) θεωρούνται σήμερα σπανιότατες αντίκες.