Οι Έλληνες που κατασκευάζουν το Ευρωπαϊκό Stealth

Οι Έλληνες που κατασκευάζουν το Ευρωπαϊκό Stealth

Σε μία συγκυρία οικονομικής κατάπτωσης, ψυχολογική εσωστρέφειας και κλίματος αμφισβήτησης για τις δυνατότητες της χώρας, μία ομάδα επιστημόνων της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας αποδεικνύει ότι οι Έλληνες μπορούν να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της Ευρώπης.
Από τον Μάρκο Καρασαρίνη
Ένα μεταλλικό φύλλο κατεβαίνει από τον ουρανό και τροχοδρομεί στον αεροδιάδρομο, μειώνοντας σταδιακά ταχύτητα. Δεν πρόκειται για αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενο αντικείμενο, αν και το εντυπωσιακό αεροδυναμικό σχήμα του δεν απέχει πολύ από ο,τι το παρελθόν φανταζόταν ως μακρινό μέλλον της αεροπλοΐας. 
Στο βίντεο που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα η γαλλική εταιρεία αεροναυπηγικής Dassault Aviation προβάλλεται η παρθενική δοκιμαστική πτήση του nEUROn, του πρώτου ευρωπαϊκού μη επανδρωμένου μαχητικού αεροσκάφους stealth ικανοτήτων, η οποία πραγματοποιήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2012 στην αεροπορική βάση, στο Ιστρ της Γαλλίας.

Οπωσδήποτε, η διείσδυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στο χώρο που ως τώρα θεωρούνταν αποκλειστικότητα μόλις τριών αμερικάνικων εταιρειών (Boeing, Northrop-Grumman και General Atomics), όπως και η εισαγωγή ενός νέου πρωτοτυπούσε ένα τομέα όπου τύποι επιχειρησιακών αεροσκαφών και μοντέλων επίδειξης μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, αν μη τι άλλο υποδεικνύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί ακέραιες τις τεχνολογικές της δυνατότητες, παρά την οικονομική κατήφεια της τελευταίας τριετίας.
Ωστόσο, η είδηση δεν ξεφεύγει από τα καθιερωμένα νέα τα οποία διαβάζουμε συνήθως σε μία οθόνη ή σε ένα έντυπο, τα κατατάσσουμε στην κατηγορία "θαύματα του εξωτερικού" και προσπερνάμε. Κι αυτό επειδή ελάχιστοι γνωρίζουν ότι περίπου το 10% του nEUROn αποτελεί καρπό σχεδιασμού, μελέτης, ανάπτυξης και κατασκευής ελλήνων μηχανικών της Διεύθυνσης Έρευνας, Σχεδίασης και Ανάπτυξης Αεροδιαστημικών Συστημάτων της Ελληνικής Αεροδιαστημικής Βιομηχανίας, αυθεντικό προϊόν της Διεύθυνσης Κατασκευών των εγκαταστάσεων της ΕΑΒ στην Ταναγρα.
Τι εστί nEUROn
Με όρους της επιστήμης των υπολογιστών, το nEUROn θα ήταν αυτό που λέμε "demo" ένα πρόγραμμα που δεν προορίζεται για γραμμή παραγωγής, αλλά προτίθεται να τεκμηριώσει τις ανάγκες που καλύπτει, να υποδείξει βασικές δυνατότητες και μελλοντικές προοπτικές, να χρησιμεύσει ως πλατφόρμα ανάπτυξης τεχνολογιών για ένα επόμενο στάδιο. Έστω και ως πρωτότυπο προς επίδειξη των παραπάνω, όμως, το nEUROn είναι αρκούντως εντυπωσιακό: σύμφωνα με τις προδιαγραφές, έχει μήκος 10 μ. άνοιγμα φτερών 12 μ. μέγιστο βάρος απογείωσης 6 τόνους, δυνατότητα μεταφοράς δύο βομβών λέιζερ 1000 λιμπρών και ταχύτητα 0,7-0,8 μαχ (περίπου 980 χλμ. την ώρα).
Η ανάληψη της πρωτοβουλίας ανήκε στη γαλλική κυβέρνηση, η οποία ανακοίνωσε το πρότζεκτ το 2003. Επικεφαλής του προγράμματος τέθηκε η Dassault, ενώ την περίοδο 2005-2006 η συμμετοχή διευρύνθηκε με τη συνεργασία άλλων πέντε χωρών: οι Saab (Σουηδία), EADS-CASA (Ισπανία), Alenia (Ιταλία), RAUG (Ελβετία) ανέλαβαν από κοινού με την ΕΑΒ για λογαριασμό της Ελλάδας την κατασκευή τμημάτων του αεροσκάφους. Τα τεστ που ξεκίνησαν τον περασμένο Δεκέμβριο θα συνεχιστούν στη Γαλλία το 2013, έπονται οι επιχειρησιακές δοκιμές, οι έλεγχοι ανιχνευσιμότητας και οπλικών συστημάτων σε Σουηδία και Ιταλία το 2014. Ο ορίζοντας της κατασκευής ενός μαχητικού βασισμένου στην εμπειρία του πρωτότυπου εκτιμάται ότι εκτείνεται στην επόμενη δεκαετία.
Τι ακριβώς έκανε η ΕΑΒ για το nEUROn; Σχεδίασε και κατασκεύασε το σύστημα εξαγωγής καυσαερίων (κρίσιμης σημασίας εξάρτημα για τον εντοπισμό του θερμικού ίχνους ενός αεροσκάφους που οφείλει να μη "φαίνεται" στα ραντάρ), το οπίσθιο μέρος της ατράκτου και τον πίνακα ελέγχου ηλεκτρονικών συστημάτων πριν την πτήση. Το πρόγραμμα στελεχώθηκε από ένα κεντρικό πυρήνα 13 ατόμων, ενώ για την υλοποίηση του δούλεψαν 120 εργαζόμενοι ποικίλων τμημάτων του εργοστασίου. Τώρα που το εγχείρημα έχει στεφθεί με επιτυχία, τα μέλη της ομάδας η οποία διαχειρίστηκε δεν διστάζουν να ομολογήσουν πως η όλη διαδικασία αποτέλεσε πρωτόγνωρη εμπειρία: "Ήταν η πρώτη μας συμβολή σε πρόγραμμα τέτοιου χαρακτήρα, επομένως εξαρχής αντιληφθήκαμε ότι αυτή ήταν μία πρόκληση για τις δυνατότητες μας, για το αν θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε" λέει η δρ Ζαΐρα Μαριόλη-Ρήγα, διευθύντρια Μελετών, Έρευνας, Σχεδίασης και Ανάπτυξης.
Για τα εγχώρια δεδομένα, η ΕΑΒ είναι αναντίρρητα μία ζωτικής σημασίας βιομηχανία, αν σκεφτεί κανείς ότι στους τομείς δραστηριοποιήσης της ανήκει η ολική υποστήριξη των πτητικών μέσων των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων ή η συντήρηση των ιπτάμενων μέσων πυρόσβεσης. Παράλληλα, έχει να επιδείξει συνεργασίες με κορυφαίες διεθνείς επιχειρήσεις, όπως η Lockheed Martn, η Dassault ή η Pratt & Whitney, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της εταιρείας στο έργο της συγκαταλέγονται η "κατασκευή του 30% της ατράκτου των αεροσκαφών F-16 της παγκόσμιας αγοράς" , η "δομική και ηλεκτρονική αναβάθμιση 74 αεροσκαφών της Αμερικάνικής Πολεμικής Αεροπορίας", η "κατασκευή του πλαισίου θύρας αποσκευών του αεροσκάφους Boaeing 787″ – δραστηριότητες κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητες. Παρ'όλα αυτά κοινή διαπίστωση όσων μίλησαν μαζί μας ήταν ότι η συγκεκριμένης περίπτωση υπήρξε εξαιρετική, τόσο ως ευκαιρία και ως αποτελέσματα.
1. Τεχνικά στοιχεία
Μήκος: 10 μέτρα
Άνοιγμα φτερών: 12 μέτρα
Μέγιστο βάρος κατά την απογείωση: 6 τόνοι
Μέγιστη ταχύτητα: 0,8 μαχ (980 χλμ. ανα ώρα)
Κινητήρας: Rolls-Royce / Turbomeca Adour mk951
Διάρκεια πρώτης πτήσης: 25 λεπτά
2. Ελληνική Συμμετοχή
Η ΕΑΒ σχεδίασε και κατασκεύασε το σύστημα εξαγωγής καυσαερίων το οπίσθιο μέρος της ατράκτου και τον πίνακα ελέγχου ηλεκτρονικών συστημάτων του αεροσκάφους πριν από την πτήση, τα οποία αντιστοιχούν στο 10% του αεροσκάφους.
3. Δυνατότητες
Στην παρούσα διαμόρφωση του nEUROn έχει σχεδιαστεί ώστε να πραγματοποιεί σύμφωνα με την ΕΑΒ, "επιχειρήσεις με πλήρη γεωμετρική και υπέρυθρη απόκρυψη, προσβολή στόχων επιφανείας με τη χρήση βομβών τοποθετημένων εσωτερικά της δομής".
4. Κόστος μονάδας
Το κατασκευαστικό κόστος του πρωτοτύπου υπολογίζεται από την Dassault, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, σε 25 εκατ. ευρώ. Σύγχρονα επανδρωμένα, stealth μαχητικά, όπως τα αμερικάνικά F-22 ή F-35, κοστίζουν από 80 ως 110 εκατ. ευρώ.
5. Το μέλλον των Αιθέρων
Σύμφωνα με τη βρετανική εταιρεία Strategic Defence Intelligence, η αγορά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και μαχητικών (UAV, UCAV) αναπτύσσεται με ρυθμό 4% ετησίως και θα φτάσει τα 10 δισ. δολάρια το 2021.
Το κέρδος της τεχνογνωσίας
Το πρωταρχικό κέρδος είναι αναμφίβολα η τεχνογνωσία, προσωπικού και συλλογικού χαρακτήρα. "Η συνολική αίσθηση είναι αυτή του ανέλπιστου: ένας φοιτητής που έχει σπουδάσει αεροναυτική στο εξωτερικό δεν περιμένει πώς όταν επιστρέψει στην Ελλάδα θα του δοθεί η δυνατότητα να "ακουμπήσει" κάτι τέτοιο, και σίγουρα πάντως όχι από τόσο κοντά και μετά τέτοιο εντατικό τρόπο, όπως στη δική μας περίπτωση" επισημαίνει ο Βασίλης Μάζης, υπεύθυνος Σχεδίασης και Ανάπτυξης Συστήματος Απόκρυψης Θερμικού Ίχνους. "Είμαστε μικρότερος φορέας σε σύγκριση με αντίστοιχους του εξωτερικού και δουλέψαμε με έναν τρόπο "αντισυμβατικό", υπό την έννοια ότι χρειάστηκε να καταργήσουμε συνηθισμένους κανόνες και στεγανά για το πώς λειτουργεί ένα τέτοιο προτζεκτ μεταξύ των ειδικοτήτων – ο σχεδιαστής χρειάστηκε να ασχοληθεί και με το ζήτημα της παραγγελίας ή προμήθειας των υλικών, ας πούμε. Και αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό, αναγκαστήκαμε να καλύψουμε σε λίγα χρόνια την ιστορία και την εμπειρία που ξένες εταιρείες απέκτησαν σε ένα διάστημα 50-60 ετών. Καλύψαμε πολύ γρήγορα ένα κενό στη βιομηχανική κουλτούρα της χώρας όσον αφορά την αεροναυπηγική". "Δεν έχουμε την τεχνογνωσία ή το σύνολο των ειδικοτήτων των ηγετών του πεδίου, που δημιουργούν αεροσκάφη από το αρχικό στάδιο σχεδιασμού ως το τελικό των δοκιμαστικών πτήσεων, η ελληνική βιομηχανία όπως διαθέτει πλέον τη δυνατότητα να παίξει ρόλο στη σχεδίαση και ανάπτυξη προϊόντων, κάτι που αποτελεί κατάκτηση know-how, προσθήκη στην ικανότητα της χώρας" συμπεραίνει η κυρία Ρήγα.
Ένα δεύτερο θετικό στοιχείο έχει να κάνει με τους δεσμούς που αναπτύσσονται με τις διεθνείς εταιρείες, των οποίων η εκτίμηση για τη συμμόρφωση με τα χρονοδιαγράμματα, την ποιότητα των τελικών προϊόντων και το επίπεδο της συνεργασίας από μέρους της ελληνικής ομάδας εκφράστηκε πολλές φορές ανοιχτά κατά τη διάρκεια της. Και τελευταίο άλλα όχι έσχατο, οφείλει στην όλη διαδικασία να προσμετρηθεί το αίσθημα ικανοποίησης τόσο για την ολοκλήρωση ενός καινοτόμου έργου όσο και για την σημασία της ελληνικής συμβολής.
"Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για ένα μη επανδρωμένο σκάφος, την επόμενη φιλοσοφία στο σχεδιασμό αεροπλάνων. Αν εξαιρέσει κανείς την αμερικάνική βιομηχανία, η οποία έχει και την επιχειρησιακή βοήθεια της αμερικάνικής αεροπορίας δεν υπάρχει άλλη παρόμοια προσπάθεια σε αυτόν τον τύπο αεροπλάνου. Και το αντίστοιχο αμερικάνικο σκάφος βρίσκεται επίσης σε φάση επίδειξης, δεν είναι ακόμη "operational" λέει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, υπεύθυνος Προγράμματος. "Είχαμε την ευτυχία και την τύχη να συμμετέχουμε στη γένεση ενός καινούριου τύπου αεροπλάνων, κάτι το οποίο συμβαίνει κάθε 30-40 χρόνια" τονίζει από την πλευρά του ο υπεύθυνος Προγράμματος και υπεύθυνος Ανάπτυξης Αγωγού Εξαγωγής Μιχάλης Μαρέτσης: "Είχαμε τη μεγάλη επιτυχία το αεροπλάνο να πετάξει με λογότυπο της ΕΑΒ, να δούμε την ελληνική σημαία δίπλα του και το εθνόσημο στη πόρτα. Είναι μία μοναδική περίπτωση – και ελπίζω να μη μείνει μοναδική".
Μελλοντική προοπτική
Οι εποχές, ωστόσο, δεν είναι εύκολες. Καθώς η αμυντική βιομηχανία έχει εξ ορισμού ευαίσθητο χαρακτήρα, είναι φυσικό να επιζητεί τη συνέχεια σε επίπεδο εργαζόμενων: σε συνδυασμό με το ανταγωνιστικό περιβάλλον της ΕΑΒ, αυτό μεταφραζόταν μέχρι πρόσφατα σε συνεχή προϋπηρεσία άνω των 21 ετών για το 50% του ανθρώπινου δυναμικού. Η έκδηλη ικανοποίηση από την έκβαση της ως τώρα συμμετοχής στο πρόγραμμα nEUROn συχνά συνοδευόταν στις συζητήσεις με τους ανθρώπους της ΕΑβ από ανησυχία για τις επιπτώσεις της συγκυρίας της κρίσης – ιδιαίτερα όσον αφορά την αποχώρηση έμπειρου τεχνικού προσωπικού είτε μέσω της οδού της πρόωρης συνταξιοδότησης είτε μέσω της αναζήτησης εργασίας σε αντίστοιχες εταιρείες εκτός Ελλάδας.
Η συνέχεια, όμως, είναι το ζητούμενο και στους δρόμους που ανοίγει το εν λόγω πρόγραμμα για το μέλλον. Και αυτό γιατί "μετρήσαμε τις δυνάμεις μας με κολοσσούς της αεροναυπηγικής, είδαμε ότι δεν είμαστε τόσο πίσω όσο νομίζαμε και μάλιστα αντιληφθήκαμε ότι μπορούμε να καλύψουμε το κενό" θα πεί ο Ευγένιος Λουίζος, υπεύθυνος Σχεδίασης και Ανάπτυξης Οπίσθιας Ατράκτου. Το ίδιο το πρότζεκτ περνά σε άλλο στάδιο: "Έπειτα από την ολοκλήρωση των δοκιμαστικών πτήσεων, αναμένουμε την επόμενη φάση, που θα βρίσκεται πιο κοντά πια σε γραμμή παραγωγής, η συμμετοχή στην οποία θα είναι, βέβαια, και κρατική απόφαση. Εξαρτάται από τη βούληση των υπουργείων Οικονομικών και Άμυνας, τη στρατηγική της χώρας και οικονομική της κατάσταση" σημειώνει η κυρία Ζαϊρα Μαριόλη-Ρήγα.
Ο Δημήτρης Σταθακόπουλος θα θέσει το ζήτημα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αυτό της σημασίας του θετικού προηγούμενου: "Η εμπειρία που αποκτήθηκε μπορεί να αξιοποιηθεί και για άλλες ανάγκες. Έχουμε την κρίσιμη μάζα ανθρώπων και την κατάλληλη γνώση ώστε να προχωρήσουμε σε κάτι μεγαλύτερο στον τομέα της σχεδίασης και ανάπτυξης προϊόντων και, γιατί όχι, στο μέλλον να αρχίσουμε ίσως να αποδεσμευόμαστε από άλλες δυνάμεις". Κατά μία έννοια, λοιπόν, η συγκεκριμένη προσπάθεια αποτελεί ένα blueprint, ένα πρότυπο κατεύθυνσης για την ΕΑΒ, αλλά και ένα θετικό πρόσημο για τις προοπτικές του ελληνικού επιστημονικού δυναμικού. Όπως συνοψίζει η κύρια Ρήγα, "απέδειξε περίτρανα ότι μπορούμε με Έλληνες μηχανικούς και ελληνικά μυαλά να συμβάλουμε σε ανταγωνιστικά προγράμματα. Μπορούμε, με άλλα λόγια, να διατηρήσουμε βαριά βιομηχανία και δραστηριότητες "εντάσεως νόησης", ας το πούμε έτσι, και να κρατήσουμε τα δυνατά μυαλά στη χώρα". Αν και "αόρατο", το nEUROn δείχνει το δρόμο.

TO BHMA ΚΥΡΙΑΚΗΣ
BHMAGAZINO
20 Ιανουαρίου 2013

Πηγή: Προέλαση