Η καρδιά του Υψηλάντη ''Πάλλεται'' στην Αθήνα...

Στο κέντρο της Αθήνας, μόλις λίγα μέτρα από την πολύβουη πλατεία Συντάγματος, βρίσκεται καλά φυλαγμένο εδώ και 157 χρόνια

ένα «μυστικό»: το μέρος όπου αναπαύεται η καρδιά του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

(Και δεν το γνωρίζαμε, παρόλο που έχουμε παρακολουθήσει επανειλημμένως την Ακολουθία των Χαιρετισμών, γιατί έχει ωραιότατη χορωδία και η όλη ατμόσφαιρα είναι κατανυκτική!)

Βρίσκεται ταριχευμένη στο εκκλησάκι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, στην οδό Στησιχόρου 6 πίσω από το Προεδρικό Μέγαρο ως υπόμνηση της επιφανούς ιστορίας ενός εκ των πρωτεργατών της Ελληνικής Επανάστασης. Λίγοι από τους Αθηναίους που κατεβαίνουν βιαστικά τη Βασιλίσσης Σοφίας το γνωρίζουν. Ελάχιστοι επισκέπτονται το εκκλησάκι για να τη δουν, ενώ πριν από σχεδόν δύο μήνες τελέστηκε εκεί επιμνημόσυνη δέηση 188 χρόνια μετά τον θάνατο του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας.

Η ταρίχευση της καρδιάς σημαντικών προσώπων ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ευρώπη του 19ου αιώνα. Παρότι δεν συνάδει με τους κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η τάση υιοθετήθηκε για αρκετούς αγωνιστές της Επανάστασης του '21 κυρίως λόγω της παρουσίας του βαυαρικού στοιχείου στη χώρα. Στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών σε ειδική μαρμάρινη λάρνακα, φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Θωμά Θωμόπουλο, φυλάσσεται η καρδιά του Κωνσταντίνου Κανάρη, ενώ στο Μουσείο της Υδρας μπορεί κάποιος να δει την ασημένια λήκυθο που περιέχει την καρδιά του Ανδρέα Μιαούλη. Μαζί με την καρδιά του Αλέξανδρου Υψηλάντη στον ναό των Ταξιαρχών φυλάσσεται και η καρδιά του αδελφού του, Γεώργιου.

Το μεγάλο μυστικό

Η περιπετειώδης πορεία που ακολούθησε η καρδιά του Υψηλάντη από τη Βιέννη στην οδό Στησιχόρου έχει μείνει στην ιστορία μέσα από ντοκουμέντα. Επί δεκαετίες οι δύο καρδιές βρίσκονταν κλειδωμένες σε ένα ντουλάπι στο ιερό του ναού, χωρίς να γνωρίζει κανείς την ύπαρξή τους εκτός από τον εφημέριο Νικόλαο Μούρτζινο στον οποίο τις είχε εμπιστευθεί η χήρα του Γεωργίου Υψηλάντη, Μαρία το γένος Μουρούζη. Η επίχρυσος και η επάργυρη λήκυθος που έκρυβαν το μυστικό ανακαλύφθηκαν σχεδόν τυχαία στα τέλη του 19ου αιώνα πυροδοτώντας ζωηρές δημόσιες συζητήσεις: Πού θα έπρεπε να φυλαχθεί αυτό το εθνικό κειμήλιο; Τελικώς προτάχθηκε η επιλογή της παραμονής τους στον ναό, μέσα σε ειδική ξύλινη προθήκη όπου μπορεί μέχρι σήμερα να δει οποιοσδήποτε τις ληκύθους.

Δύο λήκυθοι, η μία ολόχρυση με τα αρχικά «Δ.Υ.» και η άλλη από λευκό μέταλλο «κρυσταλλοσκεπές» με την υπογραφή «Αλέξανδρος Υψηλάντης 1821», φυλάσσουν τις καρδιές των αδελφών Υψηλάντη σε ειδική προθήκη στον ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών

«Φίλτατε αδελφέ Δημήτριε,

Νέος κτύπος κατετάραξε τας ψυχάς ημών. Ο αυτάδελφός του ημών Αλέξανδρος, (...) ετελεύτησε και εισήλθεν εις τας αιωνίους μονάς. Δια προσταγής του εκρατήσαμεν την καρδίαν του δια την πατρίδα, το οποίον και εκτελέσαμεν, ενταυτώ όμως εβαλσαμώθη και το σώμα του όπου αν η πατρίς θελήση να ενταφίαση και αυτό εν καιρώ τω προσήκοντι, να εκτελέσωμεν. Μακάρια η μνήμη του», έγραφε ο Νικόλαος, αδελφός του Αλ. Υψηλάντη εν έτει 1828.

«Και έτσι έγινε. Οι άνθρωποι του Υψηλάντη απέσπασαν την καρδιά από το σώμα του και την ταρίχευσαν, ενώ στη συνέχεια την έκρυψαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Βιέννη», εξηγεί ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, κ. Γιώργος Σούρλας, ο οποίος έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα, καθώς πραγματοποίησε το οδοιπορικό του Υψηλάντη για να συγγράψει το βιβλίο του «Στα βήματα του Ιερού Λόχου». «Μερικά χρόνια αργότερα, στις 3 Απριλίου 1843 ο Γεώργιος Υψηλάντης έστειλε την καρδιά στον τότε Μητροπολιτικό Ναό της Αθήνας, την Αγία Ειρήνη της Αιόλου, ενώ στις 27 Νοεμβρίου 1859 με φροντίδα της Μαρίας Υψηλάντη Μουρούζη οι καρδιές μεταφέρθηκαν στο παρεκκλήσι των Ταξιαρχών στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο Κορασίδων.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, μεγάλωσε στη Ρωσία, πολέμησε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, πέθανε στη Βιέννη κι όμως ζήτησε η καρδιά του να μεταφερθεί στην Ελλάδα. Την οποία δεν είχε επισκεφθεί ποτέ. Αυτό είναι συγκλονιστικό, δεν είναι τυχαίο. Οι οικείοι του γνώριζαν το πάθος του για την Ελλάδα και σκεφτείτε πως όταν κόπηκε το πρώτο ελληνικό νόμισμα με τον αναγεννώμενο φοίνικα και τον σταυρό, η στενή του φίλη Κόμισσα Τινχάιμ πήρε το νόμισμα και το εναπόθεσε στο μνήμα του στη Βιέννη», συμπληρώνει ο κ. Σούρλας.

Κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού του, όπως επισημαίνει ο ίδιος, εντόπισε στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας και το κτίριο όπου γίνονταν οι μαζώξεις της Φιλικής Εταιρείας. «Ενα όμορφο νεοκλασικό κτίριο στο Κινσάου που χρονολογείται από το 1815 και σήμερα φιλοξενεί έναν ρουμάνικο εκδοτικό οίκο. Προσπαθήσαμε να το αγοράσουμε γιατί έχει μεγάλη αξία ως μνημείο, αλλά χωρίς βοήθεια δεν μπορέσαμε να τα καταφέρουμε. Νομίζω ότι κάτι θα έπρεπε να γίνει και για αυτό...», λέει ο ίδιος.

Επιμνημόσυνη δέηση τελέστηκε για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στον ναό των Ταξιαρχών στις 31 Ιανουαρίου 2016, για πρώτη φορά με την παρουσία της πολιτειακής ηγεσίας 188 χρόνια μετά τον θάνατό του

Ο ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΧΗΡΑΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΗ
Γιατί ήταν κλειδωμένη σε ντουλάπι

Θέλοντας να εκπληρώσει την επιθυμία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, η χήρα του αδελφού του Μαρία αποφάσισε να κρύψει την καρδιά του στο εκκλησάκι των Ταξιαρχών εν έτει 1859. Εθεσε όμως έναν όρο όταν την εμπιστεύτηκε στον ιερέα: Να μην το μάθει ποτέ η Πολιτεία, καθώς η ίδια θεωρούσε ότι το ελληνικό κράτος υπήρξε «άγνωμον προς τους Υψηλάντηδες».

Η Μαρία, γυναίκα με μεγάλη προσωπική περιουσία και κυρία επί των τιμών επί βασιλίσσης Αμαλίας, είχε πρωτοστατήσει μαζί με άλλες Αθηναίες της υψηλής κοινωνίας σε πλείστες αγαθοεργίες. Μία από αυτές η δημιουργία ενός ορφανοτροφείου κοντά στα ανάκτορα, στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα ο ναός των Ταξιαρχών: Του Αμαλίειου Ορφανοτροφείου.

Το κτίριο ανεγέρθηκε το 1854 μετά από μια λοιμική νόσο που είχε αποδεκατίσει τον πληθυσμό της Αθήνας, αφήνοντας εκατοντάδες ορφανά. Μαζί του χτίστηκε ως ιδρυματικός ναός και η εκκλησία των Ταξιαρχών. Οταν το 1894 ο ιερέας Μούρτζινος αρρώστησε, στη θέση του τοποθετήθηκε προσωρινά ο αρχιμανδρίτης Κριεζής, ο οποίος και ανακάλυψε τυχαία τυλιγμένες σε ένα πανί τις ληκύθους που έφεραν η μία χαραγμένα τα αρχικά «Δ.Υ.» και η άλλη το όνομα «Αλέξανδρος Υψηλάντης 1821».

Ο Μούρτζινος δυσαρεστήθηκε από την παραβίαση του ντουλαπιού και ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι το υπουργείο ζήτησε τη μεταφορά των οργάνων στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με επίσημη τελετή, για το οποίο τελικά το ίδρυμα αποφάσισε να μη δώσει την έγκρισή του.

Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, το 1957, το ορφανοτροφείο κατεδαφίστηκε, ενώ ο ναός διεσώθη χάρη στις προσπάθειες των κατοίκων της περιοχής. Προσφέροντας σημαντικά για την εποχή χρήματα στο Αμαλίειο οι πιστοί απέτρεψαν την κατεδάφιση και ανέλαβαν τη συντήρηση του ναού. Από τότε μέχρι σήμερα η εκκλησία έχει τεθεί σε δημόσια λατρεία και λειτουργεί κάθε Κυριακή.

Σε μουσεία και οι καρδιές του Μιαούλη και του Κανάρη
Ηταν το 1835, λίγο μετά τον θάνατο του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη, όταν ο βασιλιάς Οθωνας έδωσε εντολή να αποσπαστεί η καρδιά από το σώμα του νεκρού ήρωα και να τοποθετηθεί ταριχευμένη σε ειδική λήκυθο ως σύμβολο ανδρείας και πατριωτισμού. Επάνω στη λήκυθο, η οποία σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο της Υδρας, είναι γραμμένη η επιγραφή «Χαίρε η καρδία του Ανδρέα Μιαούλη».

Στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών υπάρχει, επίσης, η λήκυθος που περιέχει την καρδιά του Κωνσταντίνου Κανάρη. Επάνω της είναι χαραγμένη η φράση «Χαίρε καρδία ναυάρχου Κανάρη», ενώ στο πλαϊνό τμήμα της μαρμάρινης λάρνακας, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Θωμάς Θωμόπουλος, έχουν χαραχτεί με χρυσά γράμματα οι λέξεις Χίος, Ψαρά, Τσεσμές, Αλεξάνδρεια.

Δύο λήκυθοι, η μία ολόχρυση με τα αρχικά «Δ.Υ.» και η άλλη από λευκό μέταλλο «κρυσταλλοσκεπές» με την υπογραφή «Αλέξανδρος Υψηλάντης 1821», φυλάσσουν τις καρδιές των αδελφών Υψηλάντη σε ειδική προθήκη στον ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών

Κατερίνα Ροββά

Η καρδιά του Ανδρέα Μιαούλη στο Μουσείο της Υδρας

Κλειδωμένες σε ένα ντουλάπι στο ιερό του ναού των Ταξιαρχών, χωρίς να γνωρίζει κανείς την ύπαρξή τους εκτός από τον εφημέριο στον οποίο τις είχε εμπιστευθεί η χήρα του Γεώργιου Υψηλάντη, βρίσκονταν οι καρδιές που ανακαλύφθηκαν τυχαία στα τέλη του 19ου αιώνα