Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΙΣΩΣ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΛΙΓΟ

Του Gideon Rachman. Άρθρο για τους Financial Times (Ιούλιος 2014)

Ο απόλυτος συμβολισμός ήταν η ΝΊΚΗ της Γερμανίας στο Μουντιάλ. Διεθνώς, η χώρα είναι πανίσχυρη και δημοφιλής. Στην Ευρώπη, όμως, τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Γιατί η «χρυσή στιγμή» της Γερμανίας δεν θα έχει διάρκεια, τουλάχιστον εκτός γηπέδου.

Η Γερμανία έχει τη συνήθεια να σηκώνει το παγκόσμιο ποδοσφαιρικό κύπελλο σε συμβολικές στιγμές. Η νίκη του 1954 -όπως αποτυπώθηκε στην ταινία «Το Θαύμα του Βερολίνου»- έδωσε στους Γερμανούς μια στιγμή περηφάνιας και κάθαρσης μετά την ήττα και την ατίμωση του 1945. Μια δεύτερη νίκη πήρε το 1974 η Δυτική Γερμανία της οποίας το «οικονομικό θαύμα» είχε καταφέρει μέχρι τότε να της ξαναδώσει μια θέση ανάμεσα στις πιο ανεπτυγμένες του πλανήτη. Η νίκη του 1990, λίγους μήνες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ενίσχυσε την ικανοποίηση και τις ελπίδες για την επανενωμένη Γερμανία.

Σήμερα, το 2014, η χώρα σήκωσε το Παγκόσμιο Κύπελλο για μία ακόμη φορά και σε μια συμβολική εποχή πάλι. Κατά τα τελευταία πέντε χρόνια έχει αναδειχθεί σε κορυφαία πολιτική δύναμη της Ευρώπης. Η Βρετανία και η Γαλλία μπορεί να έχουν πυρηνικά όπλα και μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αλλά με την ευρωκρίση, η Γερμανία αναδείχθηκε σε αναμφισβήτητο ηγέτη της Ε.Ε.

Ακόμη και το να αποκαλέσεις τη χώρα «κυρίαρχη δύναμη» στην Ευρώπη θα ακουγόταν ενοχλητικό πριν από λίγα χρόνια. Αλλά η σύγχρονη Γερμανία έχει καταφέρει το ασυνήθιστο επίτευγμα να είναι ταυτοχρόνως πανίσχυρη και δημοφιλής. Σύμφωνα με έρευνα του BBC που πραγματοποιήθηκε σε 21 χώρες πέρσι, η χώρα απολαμβάνει τον μεγαλύτερο θαυμασμό μεταξύ των κρατών του πλανήτη.

Την ώρα που το Παρίσι μοιάζει με πανέμορφο μουσείο, η Ρώμη καταρρέει και το Λονδίνο έχει πήξει στην ακρίβεια και στον συνωστισμό, το Βερολίνο έχει αναδειχθεί σε μια «cool» πόλη, γεμάτη γκαλερί τέχνης, clubs και συναρπαστική μοντέρνα αρχιτεκτονική από το Reichstag μέχρι την Potsdamer Platz. Είναι επίσης μια πόλη στην οποία οι νέοι μπορούν ακόμη να αντέξουν οικονομικά να ζήσουν.

Η γερμανική ποδοσφαιρική ομάδα αποτυπώνει όλη αυτήν τη διάθεση. Οι νίκες του 1954 και του 1974 αντιμετωπίστηκαν εν μέρει με δυσαρέσκεια γιατί είχαν νικηθεί πιο «καλοί» αντίπαλοι – η Ουγγαρία και η Ολλανδία. Οι Γερμανοί παίκτες των ομάδων του 1974 και του 1990 χαρακτηρίστηκαν αποτελεσματικοί και δουλευταράδες και σατιρίστηκαν για τα κουρέματά τους. Αντιθέτως, η τωρινή γερμανική ομάδα χειροκροτήθηκε για το στιλ και το αθλητικό της πνεύμα. Ήταν επίσης η πιο πολυεθνική ομάδα που εκπροσώπησε τη χώρα σε τελικό του Μουντιάλ, καθρεφτίζοντας το κλιμακούμενο άνοιγμα της γερμανικής κοινωνίας. Κράτησε όμως και αρκετές από τις παλαιότερες αρετές.

Στα καλύτερά της μοιάζει πράγματι με μια καλοσχεδιασμένη μηχανή, που όλα τα εξαρτήματά της δουλεύουν αρμονικά. Και ήρθε κι έδεσε που ο Mario Götze, ο σκόρερ του νικητήριου γκολ στο Ριο, είναι γιος καθηγητή τεχνολογίας – και ένας από τους δύο παίκτες της ομάδας που γεννήθηκαν στην ενωμένη Γερμανία.

Όλα αυτά όμως ακούγονται πολύ καλά για να είναι αληθινά – και πιθανόν έτσι είναι. Η Γερμανία αναμφισβήτητα διανύει μια χρυσή εποχή -μέσα κι έξω από τα ποδοσφαιρικά γήπεδα-, αλλά υπάρχουν λόγοι να φοβόμαστε ότι αυτό δεν θα κρατήσει πολύ. Η πολιτική ηγεσία στην Ευρώπη σημαίνει τη λήψη αποφάσεων και αυτές οι αποφάσεις αναπόφευκτα θα έχουν άσχημη υποδοχή σε ορισμένες περιοχές. Παραφράζοντας τη δήλωση Τρότσκι για τον πόλεμο, κι αν οι σύγχρονοι Γερμανοί δεν ενδιαφέρονται για την εξουσία, η εξουσία ενδιαφέρεται για αυτούς. Μολονότι λοιπόν η χώρα έχει θετική εικόνα στον πλανήτη γενικώς, όπου η εξουσία της δεν είναι αισθητή ακόμη, η εικόνα της έχει δεχθεί λόγω της κρίσης πλήγμα μέσα στο ίδιο της το σπίτι.

Η επιμονή της κυβέρνησης Merkel με την οικονομική λιτότητα στη νότιο Ευρώπη έχει αναβιώσει εικόνες του παρελθόντος, μιας υπεροπτικής και αναίσθητης Γερμανίας. Όταν ρωτήθηκαν για το ποια ομάδα θέλουν λιγότερο να σηκώσει το κύπελλο του Μουντιάλ, οι Πορτογάλοι, οι Ισπανοί, οι Έλληνες, οι Ολλανδοί και οι Άγγλοι απάντησαν όλοι ότι η Γερμανία βρίσκεται στη μία από τις δύο θέσεις της λιγότερο ευνοούμενης ομάδας.

Όσον αφορά τον διεθνή ρόλο της χώρας, η ίδια παραμένει βαθιά διχασμένη. Η διαμάχη με τις ΗΠΑ για τις υποκλοπές στη Γερμανία έχει αναβιώσει έναν λανθάνοντα αντιαμερικανισμό, που ήταν ολοφάνερος επί κυβερνήσεων Μπους. Η απέχθεια για τις υποκλοπές είναι κατανοητή, αλλά για τον γερμανικό λαό φαίνεται πως έχει μεταμορφωθεί σε άρνηση να διαλέξουν ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση.

Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι περισσότεροι Γερμανοί θεωρούν ότι η χώρα τους πρέπει να κρατήσει μια πολιτική ίσης απόστασης ανάμεσα στη Ρωσία και τη δυτική συμμαχία, παρά να επιλέξει μια φιλοδυτική στρατηγική. Αυτή η συμπεριφορά ανησυχεί την καθιερωμένη πολιτική εξωτερικών υποθέσεων της Γερμανίας, καθώς και τους ανατολικούς γείτονές της. Οι Γερμανοί διπλωμάτες φοβούνται ότι οι απόψεις της κυβέρνησής τους δεν είναι συντονισμένες με την κοινωνία που εκπροσωπούν.

Όσο η γερμανική οικονομία προχωράει το ίδιο αποδοτικά με την ποδοσφαιρική ομάδα της, οι Ευρωπαίοι γείτονές της πιθανότατα θα είναι επιφυλακτικοί και ευγενικοί με τις όποιες επιφυλάξεις μπορεί να έχουν με τη γερμανική εξωτερική πολιτική. Όμως ορισμένοι παρατηρητές μέσα στην ίδια τη Γερμανία φοβούνται ότι η επιτυχία της στην οικονομία βασίζεται σε μια σειρά πλεονεκτήματα που θα ξεφτίσουν με τον χρόνο.

Η δημογραφική κατάσταση είναι απαίσια. Το ποσοστό γεννήσεων είναι μόλις 1,3 παιδί ανά γυναίκα, που σημαίνει ότι η χώρα γερνάει και η κατάσταση όλο και χειροτερεύει. Οι πρόσφατες κινήσεις για τη μείωση των ορίων συνταξιοδότησης ορισμένων εργαζόμενων θα επιδεινώσει το πρόβλημα.

Μετά από πολλά χρόνια με συγκράτηση μισθών, οι Γερμανοί εργαζόμενοι είναι φυσικό να ζητούν αυξήσεις. Έτσι όμως θα πληγεί η ανταγωνιστικότητα που με τόσο κόπο απέκτησε η χώρα. Παράλληλα, η γερμανική βιομηχανία μπορεί να απειληθεί λόγω της εξάρτησης των εξαγωγών της από γειτονικές της χώρες που πλήττονται από λιτότητα, την ώρα μάλιστα που οι κινεζικές βιομηχανίες αναβαθμίζονται και «επιτίθενται» σε κερδοφόρες γωνιές της αγοράς που «ανήκουν» στη Γερμανία.

Η καγκελάριος Angela Merkel, της οποίας η πράγματι εντυπωσιακή ηγεσία έχει συμβάλει πολύ στη θετική εικόνα της σύγχρονης Γερμανίας, γνωρίζει πολύ καλά τις προκλήσεις που θα ακολουθήσουν.

Όμως, όπως και σε όλο το έθνος, η ΝΊΚΗ στο Ρίο της έδωσε την ευκαιρία να ξαποστάσει και να απολαύσει τη «χρυσή στιγμή» της Γερμανίας.