Χανιά, Iστορία

 

Νεολιθικά Χανιά 

Η ιστορία των Χανίων ξεκινά την νεολιθική εποχή, όταν οι πρώτοι κάτοικοι δημιούργησαν οικισμό πάνω στο χαμηλό λόφο Καστέλι που υψώνεται πάνω από το ενετικό λιμάνι. Σίγουρα ο λόφος Καστέλι δεν επιλέχτηκε για την υπέροχη θέα, αλλά κυρίως για τα πλεονεκτήματα που πρόσφερε στην άμυνα των κατοίκων. Γενικά κάθε ύψωμα προσφέρει έγκαιρο εντοπισμό του εχθρού που πλησιάζει και παράλληλα είναι δυσκολότερο να κατακτηθεί, ειδικά αν έχει απόκρημνες πλευρές που κάνουν την πρόσβαση του εχθρού δύσκολη ή αδύνατη.

Κυδωνία, τα Μινωικά Χανιά 

Σταδιακά ο οικισμός εξελίχθηκε στον σημαντικότερο της Δυτικής Κρήτης με λιμάνι υποτυπώδες αλλά σημαντικότατο για την άνθιση της πόλης, δεδομένου ότι η  οικονομία της μινωικής Κρήτης βασιζόταν στο θαλάσσιο εμπόριο.

Η αρχαία Κυδωνία, όπως ονομαζόταν τα μινωικά Χανιά, ανέπτυξε ακμαία βιοτεχνία και συσσώρευσε πλούτο με το εμπόριο.

Οι κάτοικοι της έκτισαν σπουδαίο ανάκτορο, το μινωικό ανάκτορο της Κυδωνίας, το οποίο όμως περιμένει ακόμα να ανασκαφεί, πράγμα δύσκολο αφού βρίσκεται κάτω από τα κέντρο της σύγχρονης πόλης των Χανίων.

Πολλές είναι οι εκδοχές όσον αφορά την ετυμολογία του τοπωνυμίου της πόλης. Κατά την μυθολογία ιδρυτής της είναι ο Κύδων γιός του Μίνωα και της νύμφης Ακακκαλίδας.

Στο λόφο Καστέλι, εκεί που πιστεύεται ότι βρίσκονταν η μινωική Κυδωνία, έχουν βρεθεί πινακίδες με μινωική γραφή (γραμμική Α και γραμμική Β).

Τα Χανιά τη Ρωμαϊκή περίοδο 67 π.Χ – 330 μ.Χ

Το 67 π.Χ οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Κρήτη. Η κατάκτηση της Κρήτης άρχισε από τα δυτικά και η Κυδωνία ήταν η πρώτη πόλη που πολέμησε αλλά δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο και άριστα οργανωμένο ρωμαϊκό στρατό. Η πόλη συνέχισε να αναπτύσσεται επί Ρωμαίων, αλλά από τα ρωμαϊκά μνημεία δεν σώζεται τίποτα καθώς τα υλικά τους χρησιμοποιήθηκαν από μεταγενέστερους κατακτητές, όπως τα υλικά από το ρωμαϊκό θέατρο που χρησιμοποίησαν οι Ενετοί για να κτίσουν τα τείχη της πόλης.

Α' Βυζαντινή Περίοδος (330-824.μ.χ)
Το 330 μ.Χ. η Κρήτη απελευθερώνεται από τους Ρωμαίους και προσαρτάται στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Διοικείται από στρατηγό του Βυζαντίου αλλά μαστίζεται από τις επιδρομές των πειρατών, που το βυζαντινό ναυτικό δεν κατορθώνει να αντιμετωπίσει. Η ιστορία δεν αναφέρει κάτι ιδιαίτερο για τα Χανιά την περίοδο αυτή.

Αραβικά Χανιά

Το 828 μ.Χ., ημερομηνία ορόσημο για το νησί της Κρήτης, η Κρήτη και τα Χανιά πέφτουν στα χέρια των Σαρακηνών Αράβων από την Κόρδοβα της Ισπανίας, οι οποίοι και τα ισοπέδωσαν.

Οι Αραβες θεωρούνται υπεύθυνοι για την αλλαγή του ονόματος της πόλης από Κυδωνία σε Χανιά. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Αρχαιολογίας, Νικόλαο Πλάτωνα, στην Κυδωνία υπήρχε προάστιο με το όνομα «Αλχάνια Κώμη», από τον θεό Βελχανό ή Ηφαιστο. Οι Σαρακηνοί Αραβες χρησιμοποίησαν το όνομα Al Chanea για ολόκληρη την πόλη. Μετά την απομάκρυνση των Αράβων, οι Βυζαντινοί αφαίρεσαν το πρόθεμα Al και κράτησαν το Chanea, απ’ όπου προέκυψε το ελληνικό Χανιά και το λατινικό (La) Canea.

Βυζαντινά Χανιά - (961 -1204 μ.χ)

Τα Χανιά απελευθερώνονται  το 961 μ.Χ. όταν οι βυζαντινοί με το Νικηφόρο Φωκά ανακτούν το νησί από τους Αραβες και ξανακτίζουν την πόλη οχυρώνοντας το λόφο Καστέλι με τείχη που τον περιβάλλουν.

Από τα βυζαντινά τείχη σήμερα σώζεται το βόρειο τμήμα τους προς την πλευρά της θάλασσας και μικρό τμήμα στην οδό Σήφακα. Ειδικά στο τμήμα αυτό φαίνονται εντοιχισμένες βάσεις από κίονες, χρησιμοποιήθηκαν δηλαδή υλικά δηλαδή από παλιότερα κατεστραμμένα κτίρια.

Ενετικά Χανιά (1204 – 1645)

Το 1204 οι Ενετοί προσαρτούν την Κρήτη στα εδάφη τους. Το 1252 αποφασίζουν να ανοικοδομήσουν και να προστατεύσουν τα Χανιά με φρούριο στο λόφο Καστέλι και ισχυρά τείχη που αγκαλιάζουν σημαντικά μεγαλύτερο τμήμα της πόλης σε σχέση με τα βυζαντινά τείχη. Τα ενετικά τείχη ενισχύονται  με 4 προμαχώνες, πύργους και τάφρο εξωτερικά, ώστε να μπορούν να αντέξουν τις επιθέσεις των πειρατών και άλλων εχθρών.

με κόκκινο χρώμα απεικονίζονται τα βυζαντινά τείχη που προστατεύουν τον λόφο Καστέλι, ενώ τα ενετικά τείχη σημαδεύονται με κίτρινο -

Ταυτόχρονα αναπτύσσεται το λιμάνι της πόλης ώστε να προστατεύει αποτελεσματικά τον ενετικό στόλο, χτίζονται τα  νεώρια (αρσενάλια) για την συντήρηση και επιδιόρθωση των καραβιών και τα Χανιά αναδεικνύονται σε σημαντικό κέντρο εμπορίου και 2η πόλη σε σημασία στην Κρήτη μετά τον Χάνδακα (το σημερινό Ηράκλειο).

Βελτιώνεται το δίκτυο ύδρευσης με επέκταση του υδραγωγείου και κατασκευή δεξαμενών για να καλυφθούν οι ανάγκες των κατοίκων, που έχουν φτάσει τις 8000 την εποχή εκείνη. Η πόλη στολίζεται με λαμπρά δημόσια οικοδομήματα ενώ οι κατοικίες σε βενετσιάνικο ρυμοτομικό σύστημα της έδωσαν τον αέρα ευρωπαϊκής μεγαλούπολης.

Τα Χανιά στην Οθωμανική περίοδο (1645 - 1912)

Το 1645 οι Οθωμανοί κατέκτησαν τα Χανιά μετά από πολιορκία 2 μηνών και κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της πόλης. Στη συνέχεια τα τείχη ενισχύονται και η πόλη ξαναχτίζεται σύμφωνα με το γούστο των νέων της κατοίκων. Οι Τούρκοι κατασκεύασαν δημόσια λουτρά και κρήνες, μετέτρεψαν τις εκκλησίες σε τζαμιά και έκτισαν καινούρια με ψηλούς μιναρέδες που φαίνονταν από μακριά σαν λόγχες στον ουρανό της υπόδουλης Κρήτης, δίνοντας ανατολίτικη όψη στην πόλη.

Πολλές επαναστάσεις κατά των τούρκων ξεκίνησαν από τον Νομό Χανίων, με αποκορύφωμα την μεγάλη επανάσταση του 1821, που όμως δεν κατάφερε να απελευθερώσει την Κρήτη. Το αποτέλεσμα ήταν μεγάλες σφαγές των χριστιανών κατοίκων των Χανίων. Μετά το τέλος της Επανάστασης, η Κρήτη παραχωρείται στον αιγύπτιο Μεχμέτ Αλή μέχρι το 1841 οπότε και επανέρχεται στην τουρκική εξουσία.

Τον Ιανουάριο του 1897 γίνονται νέες σφαγές του χριστιανικού πληθυσμού και πυρπολούνται οι χριστιανικές συνοικίες στα Χανιά. Το 1898 ιδρύεται η «Κρητική Πολιτεία» υπό τον Πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδας, ένα ιδιότυπο καθεστώς όπου η Κρήτη παραμένει στην Οθωμανική αυτοκρατορία αλλά με την εγγύηση-προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων: Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία και Αυστρία. Τα Χανιά ορίζονται πρωτεύουσα της Κρήτης.

Οι αγώνες των Κρητικών δεν σταματούν εδώ, αλλά συνεχίζουν να διεκδικούν την ουσιαστική απελευθέρωση και την ένωση με την Ελλάδα. Το 1905 σημειώνεται η επανάσταση του Θερίσου με ηγέτη τον μεγάλο πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο, μετέπειτα πρωθυπουργό της Ελλάδας. Τελικά το 1913 μετά από σχεδόν τρεις αιώνες οι Τούρκοι αποχωρούν οριστικά, η Κρήτη ενώνεται με την Ελλάδα και η ελληνική σημαία υψώνεται στο φρούριο Φιρκάς των Χανίων. Από τότε η Κρήτη ακολουθεί τις τύχες του ελληνικού κράτους και τα Χανιά γίνονται μια όμορφη επαρχιακή πόλη.

Τα Χανιά στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο – Γερμανική Κατοχή (1941 - 1945) 

Στη συνέχεια της ιστορίας, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Χανιά και συγκεκριμένα το αεροδρόμιο του Μάλεμε και ο Γαλατάς υπήρξαν το επίκεντρο των πολεμικών επιχειρήσεων στην περιώνυμη «μάχη της Κρήτης». Ηταν η πρώτη φορά στην παγκόσμια πολεμική ιστορία όπου επιχειρήθηκε εισβολή σε κάποιο τόπο μόνο από αέρα. Το επίλεκτο γερμανικό σώμα αλεξιπτωτιστών αποδεκατίστηκε από τους άοπλους Κρητικούς και τα λιγοστά στρατεύματα των Αγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών που υπερασπίζονταν το νησί. Τα Χανιά βομβαρδίστηκαν άγρια από την γερμανική αεροπορία, αλλά ευτυχώς οι ζημιές δεν ήταν ολοκληρωτικές και πολλά από τα μνημεία σώθηκαν.