Τι είναι το "Σάββατο των ψυχών"!

• Συντάκτης: Μαρία Παναγοπούλου, Δημοσίευση: 26/02/2011

  Όπως η Κυριακή είναι η ημέρα της αναστάσεως του Κυρίου, ένα εβδομαδιαίο Πάσχα, έτσι το Σάββατο είναι η ημέρα των "κεκοιμημένων", για να τους μνημονεύουμε και να έχουμε κοινωνία μαζί τους.

  Σε κάθε προσευχή και ιδιαίτερα στις προσευχές του Σαββάτου ο πιστός μνημονεύει τούς οικείους, συγγενείς και προσφιλείς, ακόμη και τούς εχθρούς του που έφυγαν από τον κόσμο αυτό, αλλά ζητά και τις προσευχές της Εκκλησίας γι’ αυτούς.

  Στο δίπτυχο, που φέρνουμε μαζί με το πρόσφορο για τη θεία Λειτουργία, αναγράφονται τα ονόματα των ζώντων και των κεκοιμημένων, τα οποία μνημονεύονται. Σε ετήσια βάση η Εκκλησία έχει καθορίσει δύο Σάββατα, τα οποία αφιερώνει στους κεκοιμημένους της. Είναι τα μεγάλα Ψυχοσάββατα: το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.

Το νόημα του Ψυχοσάββατου

  Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω, φέτος είναι στις 26 Φεβρουαρίου, έχει το εξής νόημα :  Η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της  Επουράνιας Βασιλείας Του.

  Ο Θεός δεν περιορίζεται από τόπο και χρόνο. Γι Αυτόν είναι γνωστά και συνεχώς παρόντα όχι μόνο όσα εμείς αντιλαμβανόμαστε στο παρόν, αλλά και τα παρελθόντα και τα μέλλοντα. Το διατυπώνει λυρικότατα μία προσευχή της Ακολουθίας της θείας Μεταλήψεως, που αποδίδεται στον άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό η στον άγιο Συμεών τον νέο θεολόγο:
« Επί το βιβλίον δε σου και τα μήπω πεπραγμένα γεγραμμένα σοι τυγχάνει».

   * το παραπάνω κείμενο έχει συγγράψει ο κ. Στέργιος Ν. Σάκκος, ομότιμος καθηγητής της Θεολογίας του ΑΠΘ και έχει δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα της Απολύτρωσις (apolytrosis.gr)

Τα χαρτάκια με τα ονόματα "υπερ αναπαύσεως".

  Οπως περιγράφει ο πρεσβύτερος Κωνσταντίνος Ν.Καλλιανός, στο περιοδικό ''Εφημέριος'', "τα Ψυχοσάββατα, αποβραδύς, στον Εσπερινό δηλαδή, πηγαίνουν οι γυναίκες κυρίως, τα πιάτα με τα κόλλυβα μαζί με το πρόσφορο και τα ονόματα, τα όποια μνημονεύονται στο τέλος της ακολουθίας με το Τρισάγιο".

  Παλιότερα, όταν ζούσαν ακόμη οι γιαγιές, των οποίων το νήμα της ζωής τις ένωνε με το 19ο αι., φέρνανε μαζί με τα μεγάλα και μικρά πιατάκια, τα όποια τα ονόμαζαν «πάππ' προς πάππ», πάππου προς πάππου. Είναι δε αυτονόητο, πώς αυτή ή λατρευτική έκφραση πού λειτουργούσε στη συνείδηση των γυναικών αυτών μηχανικά, είχε στο βάθος της τη θεολογική της σημασία.

  Κι αυτό, επειδή αυτές τις στιγμές πρέπει να συμμετάσχουν στο μεγάλο τραπέζι και αυτοί πού τα ονόματα τους, όσο κατεβαίνουμε στο χρόνο, όλο και λησμονούνται από τους επιγόνους, διασώζονται όμως στη Μνήμη του Θεού. Με την τέλεση του Τρισάγιου ανάβονταν τα κεριά πού «μελετούσαν» για τους κεκοιμημένους, ενώ στο τέλος, όταν μοιράζονταν τα κόλλυβα λέγανε και συνεχίζουν να λένε «Χρόνια Πολλά», λες και απόλυσε κάποιο πανηγύρι... Ωστόσο, το πανηγύρι αυτό έχει τη δική του ατμόσφαιρα, πού εντοπίζεται και περιγράφεται στη συνάντηση των ζώντων με τους κεκοιμημένους. 

Τείνει να ξεχαστεί το Ψυχοσάββατο!

  "Καθώς, λοιπόν, προσπαθώ να περιγράψω αυτές τις πτυχές της θρησκευτικής συμπεριφοράς, σκέφτομαι πώς χρόνο με το χρόνο πολλά από αυτά τα παλαιά έθιμα αρχίζουν να καταργούνται. Ετσι, παλιότερα ετοίμαζαν τα κόλλυβα στο σπίτι. Σήμερα τα δίνουν στο ζαχαροπλαστείο ή σε ειδικά εργαστήρια. Σημείωσα δε πιο πάνω και την απουσία των μικρών πιάτων για τους προγόνους και σκέφτομαι πώς με την πάροδο του χρόνου, ίσως ξεχαστούν και τα «πεθαμένα κόλλυβα», όπως λησμονήθηκαν και «τ' αγία»", προσθέτει ο πρεσβύτερος Κωνσταντίνος Ν.Καλλιανός.

  Τα Ψυχοσάββατα, βλέπεις, ειναι πάντα ένας σιωπηλός περίπατος στο χτες, μια επίσκεψη στη Χαριτωμένη πραγματικότητα της Μνήμης, όπου αναπαύονται «φίλοι όμον και συγγενείς και άπας άνθρωπος τα του βίου λειτουργήσαντα πιστώς». Είναι ό ιδιαίτερος χρόνος πού αφιερώνουμε στην προσευχή για «τους αφυπνώσαντας εκ της του βίου νυκτός», όπως με τη χάρη του Κυρίου «υιοί ημέρας άνεσπέρου» καταστούν.

  "Αν, λοιπόν, στην κάθε Θ. Λειτουργία μνημονεύουμε τους Κεκοιμημένους, τα Ψυχοσάββατα προσθέτουμε κι άλλο χρόνο στην προσευχή μας γι' αυτούς. Γιατί ή μέρα αυτή είναι το πανηγύρι τους, το πανηγύρι π��ύ συγκαλεί μαζί μ' αυτούς κι όσους δεν παύουν να θυμούνται και επιμένουν να ψάχνουν στα μυστικά κιτάπια της ψυχής τους για λησμονημένα ονόματα. Επειδή το δίχως άλλο ή ήμερα αύτη το προκαλεί", καταλήγει.