Τζέιμς Κουκ

Ο Τζέιμς Κουκ (James Cook, Μάρτον, Αγγλία, 7 Νοεμβρίου 1728 – κόλπος Κιλακέκουα, Χαβάη, 14 Φεβρουαρίου1779) ήταν Άγγλος εξερευνητής, θαλασσοπόρος, χαρτογράφος και καπετάνιος του βρετανικού βασιλικού ναυτικού. Ο Κουκ έκανε τρία εξερευνητικά ταξίδια για λογαριασμό της Μεγάλης Βρετανίας και έπλευσε δύο φορές τον γύρο του κόσμου. Ήταν ο πρώτος Βρετανός καπετάνιος που έκανε τον περίπλου της γης με ένα μοναδικό σκάφος. Ήταν επίσης ο πρώτος που σταμάτησε το σκορβούτο ρυθμίζοντας τη δίαιτα του πληρώματός του με την προληπτική λήψη κίτρου και ξινολάχανου. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους θαλασσοπόρους παγκοσμίως.

Υπογραφή

Βίος και θαλασσοπορίες

Γιος αγρότη ο Τζέιμς Κουκ μεγάλωσε σε μια φάρμα στο Γκρέιτ Έιτον (Great Ayton), όπου παρακολούθησε μαθήματα στο σχολείο του χωριού. Στα 17 του ήταν μαθητευόμενος σε έναν καταστηματάρχη στο Στέιθες (Staithes). Η μαθητεία αυτή δεν κράτησε πολύ. Με τη συγκατάθεση όλων ο Κουκ ανέλαβε διαφορετική μαθητεία στη ναυτιλιακή εταιρία του Τζον Γουόκερ ενός Κουακέρου καρβουνά από το Γουΐτμπι (Whitby). Στα δύσκολα νερά της αγγλικής ακτοπλοΐας έμαθε το επάγγελμα του πλοηγού και μαθηματικά, υπηρετώντας σχεδόν εννέα χρόνια στο βαλτικό εμπόριο. Στις 17 Ιουνίου 1755 ο Κουκ απέρριψε την προσφορά διοίκησης ενός από τα σκάφη του Γουόκερ για να καταταγεί στο Βασιλικό Ναυτικό ως κελευστής. Εθελοντές του διαμετρήματος του Κουκ ήταν σπάνιοι και μέσα σε εβδομάδες ήταν βοηθός οπλονόμου στο «Eagle». Τον Ιούνιο του 1757 πέρασε τις εξετάσεις του και πιστοποιήθηκε για το πλέον υπεύθυνο από τα ναυτικά πόστα, την πλοήγηση και τον χειρισμό ενός βασιλικού σκάφους.

Πολεμικό Ναυτικό

Με το «Eagle», σκάφος που έφερε 60 κανόνια, ο Κουκ έφυγε για τη βόρεια αμερικανική ακτή, στο Κεμπέκ και τις εκβολές του ποταμού Αγίου Λαυρεντίου στα ταραγμένα χρόνια του Επταετούς Πολέμου. Γρήγορα ανέβηκε στις τάξεις του Ναυτικού, έως ότου έφθασε να διοικεί το δικό του σκάφος επιθεώρησης και χαρτογράφησης. Αυτό ήταν ασυνήθιστο για κάποιον που είχε καταταγεί, αλλά η εμπειρία του στα δύσκολα χρόνια του εμπορικού ναυτικού τον βοήθησε ιδιαίτερα. Ο Κουκ ανταμείφθηκε ιδιαίτερα για τη χαρτογραφική του δουλειά, που συνέχισε να χρησιμοποιείται έως τον 20ο αιώνα. Στην πραγματικότητα οι χαρτογραφήσεις και οι επιστημονικές παρατηρήσεις του, όπως επίσης οι συστάσεις του πρώην κυβερνήτη του Σερ Χιού Πάλιζερ (Sir Hugh Palliser), τον οδήγησαν στη νέα του θέση ως κυβερνήτη του «Endeavour»

Εξερευνήσεις

Πρώτο ταξίδι

Το βρετανικό Ναυαρχείο όρισε ως αποστολή στον Κουκ, υποπλοίαρχο τότε στον βαθμό, να ηγηθεί επιστημονικής αποστολής στη νήσο Ταϊτή του νότιου Ειρηνικού, για να εγκαθιδρύσει αστρονομικό παρατηρητήριο. Η αποστολή τους ήταν να παρατηρήσουν μια σπάνια διάβαση της Αφροδίτης μπροστά από το δίσκο του Ηλίου.Το Ναυαρχείο επέλεξε τον Κουκ, εξαιτίας των αποδεδειγμένων ικανοτήτων του ως πλοηγού αλλά και για το ενδιαφέρον του στην αστρονομία. Ξεκίνησε το ταξίδι του στις 12 Αυγούστου 1768 με το πλοίο «Endeavour» και μέσω ακρωτηρίου Χορν, έφτασε στην Ταϊτή στις 13 Απριλίου1769. Στις 3 Ιουνίου 1769, ο Κουκ είχε μετρήσει επιτυχώς τον χρόνο διέλευσης της Αφροδίτης. Με αυτόν τον τρόπο βοήθησε τους επιστήμονες να βελτιώσουν την αντίληψή τους για το μέγεθος του ηλιακού συστήματος.

Οι μυστικές εντολές ωστόσο του Κουκ περιελάμβαναν την ανακάλυψη των άγνωστων περιοχών του νότιου ημισφαιρίου, των αποκαλούμενων Terres Australes Incognita, για τις οποίες οι αρχαίοι γεωγράφοι πίστευαν πως κρατούν τον κόσμο σε ισορροπία δρώντας ως αντίβαρο της ξηράς του βόρειου ημισφαιρίου. Οποιαδήποτε τέτοια ανακάλυψη θα ήταν οικονομικά και εμπορικά σημαντική για μια αποικιοκρατική δύναμη όπως η Μεγάλη Βρετανία του 18ου αιώνα. Ανώφελα αναζήτησε σε αυτό το ταξίδι τις άγνωστες επικράτειες ο Κουκ και πείστηκε πως τέτοια μεγάλη άγνωστη ήπειρος δεν υπήρχε. Τον Οκτώβριο του 1769 έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος που αποβιβάστηκε στη Νέα Ζηλανδία. Τα νησιά είχε ήδη παρατηρήσει το 1642 ο oλλανδός πλοίαρχος Άμπελ Τάσμαν, δίνοντας παράλληλα το όνομα της ολλανδικής επαρχίας Ζέελαντ (Zeelandt). Ο Κουκ τα χαρτογράφησε λεπτομερώς πρώτος ξεκαθαρίζοντας ότι δεν αποτελούσαν τμήμα κάποιας ηπείρου. Το 1770, ο Κουκ διεξήγαγε λεπτομερή επιθεώρηση της ανατολικής ακτής της Νέας Ολλανδίας και της Αυστραλίας, εκείνο δηλαδή το τμήμα της ηπείρου που οι Ολλανδοί δεν είχαν χαρτογραφήσει και στις 22 Αυγούστου 1770 διεκδίκησε τα εδάφη για λογαριασμό της Μεγάλης Βρετανίας. Το όνομα Αυστραλία χρησιμοποιήθηκε πολύ αργότερα, στις αρχές του 19ου αιώνα. Επέστρεψε στην χώρα του το 1771, ολοκληρώνοντας έναν γύρο του κόσμου και έγινε διάσημος.

Δεύτερο ταξίδι

Στο δεύτερο ταξίδι του ο Τζέιμς Κουκ έπλευσε νοτιότερα από οποιονδήποτε άλλο Ευρωπαίο. Το 1772, αφού παρέκαμψε το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, έκανε τον περίπλου της Ανταρκτικής με το διάσημο πλοίο του «Resolution», αλλά ο πάγος που περιέβαλλε την ήπειρο τον εμπόδισε να δει την ξηρά και επιστρέφοντας ανέφερε ότι δεν υπήρχε καμία ήπειρος σε αυτό το γεωγραφικό πλάτος. Έκτοτε η ύπαρξη της Ανταρκτικής έμεινε αναπόδεικτη έως το 1840. Εξερεύνησε επίσης προσεκτικά τις ήδη γνωστές νήσους Σαμόα, Φίτζι, Βανουάτου ενώ ανακάλυψε την νήσο Νέα Καληδονία. Επιστρέφοντας στην Αγγλία το 1775 μετά από ένα δεύτερο γύρο της γης, ο Κουκ προήχθη σε πλοίαρχο και εκλέχθηκε Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας. 

Τρίτο ταξίδι

Τον Ιούλιο του 1776 ο Κουκ ξεκίνησε για το τρίτο ταξίδι του, πάλι με το «Resolution». Η αποστολή του ήταν η αναζήτηση του Βορειοδυτικού Περάσματος, της πιθανής βόρειας θαλάσσιας οδού μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Το 1778, ο Κουκ έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος που προσέγγισε τα νησιά της Χαβάης. Λίγο αργότερα κατά την ίδια χρονιά έπλευσε προς τη βορειοδυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής, και έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος που πάτησε το πόδι του στο νησί Βανκούβερ στη Βρετανική Κολούμπια. Συνέχισε την παράκτια ναυσιπλοΐα του και μέσω του Βερίγγειου εισήλθε στον Αρκτικό ωκεανό. Το συμπαγές τείχος πάγου εμπόδισε την περαιτέρω βόρεια προώθηση και έτσι ο Κουκ επέστρεψε στα νησιά της Χαβάης. 

Τα ταξίδια του πλοιάρχου Κουκ. Το πρώτο ταξίδι υποδεικνύεται με κόκκινη, το δεύτερο ταξίδι με πράσινη και το τρίτο ταξίδι με γαλάζια γραμμή. Η πορεία του πληρώματος του Κουκ μετά τον θάνατό του υποδεικνύεται με διακεκομμένη γαλάζια γραμμή.

Πρόωρος θάνατος

Όντας στα νησιά της Χαβάης στις 14 Φεβρουαρίου 1779 ο Τζέιμς Κουκ, προσπάθησε να διερευνήσει την αρπαγή μιας βάρκας στον κόλπο Κιλακέκουα από κάποιον ιθαγενή. Η συνήθης τακτική ήταν να κρατιέται κάποιος όμηρος έως ότου επιστραφούν τα κλεμμένα αντικείμενα. Ο Κουκ προσπάθησε να πάρει ως όμηρο τον βασιλέα της Χαβάης Kalaniopu'u. Οι ιθαγενείς τον εμπόδισαν και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει ως την ακτή. Στρέφοντας την πλάτη του για να σπρώξει τις λέμβους στο νερό χτυπήθηκε στο κεφάλι και κατόπιν μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου από κάποιον ιθαγενή.

Αργότερα οι ιθαγενείς και κατόπιν έκκλησης του πληρώματος παρέδωσαν το σώμα του κυβερνήτη για να ταφεί στη θάλασσα σύμφωνα με την επίσημη βρετανική ναυτική παράδοση. Την ολοκλήρωση της αποστολής ανέλαβε ο Τσαρλς Κλερκ, καπετάνιος του Discovery, και έκανε την τελική προσπάθεια για να περάσει τον Βερίγγειο. Μετά τον θάνατο και του Κλερκ, το Resolution και το Discovery επέστρεψαν στην Αγγλία τον Οκτώβριο του 1780 υπό τον Τζον Γκορ, βετεράνο από το πρώτο ταξίδι του Κουκ και τον πλοίαρχο Τζέιμς Κινγκ. Η αφήγηση του Κουκ για το τρίτο και τελευταίο του ταξίδι ολοκληρώθηκε κατά την επιστροφή από τον Κινγκ.