Μελέτη αποκάλυψε πρώτη φορά "ξεκάθαρα και οριστικά" τον νευροδιαβιβαστή που μπορεί να 'φρενάρει' το ρόλο που παίζει η ντοπαμίνη στο Πάρκινσον.
To Πάρκινσον είναι προοδευτική διαταραχή που επηρεάζει το νευρικό σύστημα και τα μέρη του σώματος, τα οποία ελέγχονται από τα νεύρα.
Οι άνθρωποι που πλήττονται από τη δεύτερη πιο κοινή νευροεκφυλιστική ασθένεια -μετά το Αλτσχάιμερ- είναι περισσότεροι από 10.000.000 παγκοσμίως.
Ο μέσος όρος ζωής τους είναι τα 23.3 χρόνια.
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αύξηση των κρουσμάτων, με αναλύσεις να αποκαλύπτουν πως 1 στους 37 ανθρώπους αναμένεται να διαγνωστεί με αυτήν τη νόσο στη ζωή του.
Κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε παγκόσμιο επίπεδο η αναπηρία και ο θάνατος από αυτήν την ασθένεια αυξάνονται ταχύτερα, από οποιαδήποτε άλλη νευρολογική διαταραχή.
Ο επιπολασμός έχει διπλασιαστεί την τελευταία 25ετια, ενώ οι εκτιμήσεις θέλουν να υπάρχει αύξηση θανάτων κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 100% από το 2000 έως σήμερα. Οι κύριες αιτίες είναι οι πτώσεις και η πνευμονία.
Παρ’ όλα αυτά, το Πάρκινσον δεν γιατρεύεται -υπάρχουν μόνο διαθέσιμα φάρμακα για να γίνονται πιο διαχειρίσιμα τα συμπτώματα.
Επίσης, δεν υπάρχει τρόπος να προφυλαχθούμε, καθώς οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν την αιτία της νόσου -ώστε να μπορούν να την προγνώσουν ή/και να διακόψουν την εξέλιξη της με εντοπισμό στην απαρχή της.
Μολονότι έχουν καταγράψει τις αλλαγές που προκαλούνται στον εγκέφαλο, δεν είναι σαφής ο λόγος που συμβαίνουν.
ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΤΟ ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ
Τα συμπτώματα διαφέρουν σε κάθε άνθρωπο -και όπως σε κάθε ανάλογη περίπτωση, η δημιουργία ενός φαρμάκου για όλους γίνεται εξαιρετικά δύσκολη.
Τον Μάρτιο του 2022 μελέτη αποκάλυψε πως τα συμπτώματα αρχίζουν δέκα χρόνια πριν γίνει η διάγνωση.
Στα πρώιμα στάδια είναι ήπια και για αυτό τις περισσότερες φορές περνούν απαρατήρητα. Για παράδειγμα, μπορεί να πρόκειται για ελάχιστα αισθητό τρέμουλο στα δάχτυλα του ενός χεριού, όταν είναι σε κατάσταση ηρεμίας.
Τα ‘σημάδια’ συχνά ξεκινούν από τη μια πλευρά του σώματος και παραμένουν ως χειρότερα στη συγκεκριμένη πλευρά με την πάροδο του χρόνου, όπως επιδεινώνεται η ασθένεια.
Στα αρχικά στάδια της νόσου του Πάρκινσον, ο ασθενής ενδέχεται να χάσει την εκφραστικότητα του προσώπου.
Τα χέρια μπορεί να μην ταλαντεύονται όπως περπατάμε και να χαθεί μέρος της ικανότητας της ομιλίας μας -να μιλάμε ‘απαλά’ ή μπερδεμένα.
Στα πιο κοινά ανήκουν
- το τρέμουλο
- η ακαμψία των μυών
- η βραδυκινησία
- η διαταραγμένη ισορροπία
- η απώλεια ασυνείδητων κινήσεων
- οι αλλαγές στην ομιλία και
- οι αλλαγές στη γραφή -γίνεται πιο δύσκολη.
Σε περίπου 50% των ασθενών παρουσιάζονται και ψυχιατρικές εκδηλώσεις, όπως άγχος και κατάθλιψη. Η νόσος μπορεί να συνοδεύεται και με δυσκολίες στη σκέψη, πρόβλημα στη μάσηση και την κατάποση, συναισθηματικές αλλαγές (πχ απώλεια κινήτρων και φόβος), διαταραχές του ύπνου και προβλήματα στην ουροδόχο κύστη.
Έχει διαπιστωθεί πως οι άνδρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν τη νόσο από ό,τι οι γυναίκες.
Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες έχουν υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας και ταχύτερη εξέλιξη της νόσου.
Η ΚΑΤΑΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Υπάρχουν διάφοροι τύποι της νόσου.
Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό αποτελούν το 10-15% του πληθυσμού με Πάρκινσον. Το υπόλοιπο 85-90% των περιπτώσεων είναι σποραδικό Πάρκινσον (ή ιδιοπαθές), που σημαίνει ότι η αιτία παραμένει ασαφής. Για αυτό και οι επιστήμονες που ερευνούν δεν ασχολούνται με τον τύπο, αλλά την ασθένεια -στο σύνολο της.
Σε αυτά που γνώριζαν έως τώρα οι επιστήμονες ήταν πως πέραν του φύλου και η κληρονομικότητα είναι ένας παράγοντας κινδύνου, ομοίως η έκθεση σε τοξίνες ή περιβαλλοντικούς παράγοντες (αυτό ήταν εύρημα του 2022), αλλά και η ηλικία.
Μελέτες είχαν δείξει τα περισσότερα κρούσματα αφορούν ανθρώπους από 60 χρόνων και πάνω.
Πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε πως το Πάρκινσον είναι κατά 50% πιο διαδεδομένο από ό,τι πίστευαν οι γιατροί σε ηλικίες από 45 χρόνων και πάνω.
Τονίστηκε ότι η νόσος είναι σε άνοδο, με τις μεγάλες ηλικίες να εξακολουθούν να συνδέονται έντονα με τον κίνδυνο εμφάνισης του Πάρκινσον.
Μολονότι μελέτες είχαν ξεκαθαρίσει την ανάπτυξη της ασθένειας, δεν υπάρχει απάντηση στο γιατί εμφανίζεται.
Έχει γίνει σαφές ότι η νόσος οφείλεται στην σταδιακή διάσπαση και το θάνατο των νευρικών κυττάρων (βλ. νευρώνες) του εγκεφάλου. Για την ακρίβεια, έχει να κάνει με την προοδευτική εκφύλιση των νευρώνων της μέλαινας ουσίας (βλ. περιοχή εγκεφάλου που περιέχει νευρικά κύτταρα τα οποία παράγουν ντοπαμίνη -χημική ουσία που ελέγχει τον συντονισμό των κινήσεων).
Όταν τα επίπεδα ντοπαμίνης μειώνονται, προκαλείται άτυπη εγκεφαλική δραστηριότητα, οδηγώντας σε εξασθενημένη κίνηση και άλλα συμπτώματα της νόσου του Πάρκινσον.
Για να εκδηλωθεί κλινικά η νόσος, απαιτείται να καταστραφεί το 80% των κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη.
Η ΝΕΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΖΩΕΣ
Ο αριθμός των ασθενών που αυξάνονται διαρκώς έχει οδηγήσει σε πλήθος ερευνών, ώστε να λυθούν τα βασικά μυστήρια και να προκύψει θεραπεία.
Η συνεχιζόμενη έρευνα έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει τις αιτίες για όλες τις περιπτώσεις Πάρκινσον στο μέλλον, γεγονός που οδηγεί σε καλύτερη και συντομότερη θεραπεία.
Κάθε μήνα δημοσιεύονται εξελίξεις, με την τελευταία να αφορά τον εντοπισμό ενός βασικού μορίου που μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε νέους τρόπους για την ανάπτυξη φαρμάκων που θεραπεύουν τα συμπτώματα της νόσου.
Συγκεκριμένα, ο νευροδιαβιβαστής που λέγεται αδενοσίνη φάνηκε πως λειτουργεί ως ‘φρένο’ στην ντοπαμίνη -που εμπλέκεται στο Πάρκινσον.
Η αδενοσίνη είναι πολύ γνωστή ως ο υποδοχέας στον οποίο δρα η καφεΐνη και καταστέλλει τη νύστα. Ενεργεί ως βιολογικός παράγοντας κούρασης.
Οι ερευνητές του Oregon Health & Science University έγραψαν στη δημοσίευση της μελέτης τους πως “η αδενοσίνη και η ντοπαμίνη λειτουργούν σε μια δυναμική ώθησης-έλξης στον εγκέφαλο.
"Υπάρχουν δύο νευρωνικά κυκλώματα: το ένα βοηθά στην προώθηση της δράσης και το άλλο που αναστέλλει τη δράση", ενημέρωσε ο ανώτερος συγγραφέας Haining Zhong, επιστήμονας στο OHSU Vollum Institute, “η ντοπαμίνη προωθεί το πρώτο κύκλωμα που επιτρέπει την κίνηση και η αδενοσίνη είναι το ‘φρένο’ που προωθεί το δεύτερο κύκλωμα και φέρνει ισορροπία στο σύστημα”.
Οι επιστήμονες υποπτεύονται από καιρό ότι η ντοπαμίνη επηρεάζεται από μια αντίθετη δυναμική νευρωνικής σηματοδότησης στο ραβδωτό σώμα (βασικά γάγγλια), μια κρίσιμη περιοχή του εγκεφάλου που παίζει ρόλο στην κίνηση, την ανταμοιβή, το κίνητρο, τις γνωσιακές διεργασίας, τα συναισθήματα και τη μάθηση.
Τα βασικά γάγγλια είναι ομάδα από πυρήνες του εγκεφάλου που διασυνδέονται με τον εγκεφαλικό φλοιό, το θάλαμο και το εγκεφαλικό στέλεχος και επηρεάζονται από το Πάρκινσον -από την απώλεια των κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη.
Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές αποκάλυψαν για πρώτη φορά, ξεκάθαρα και οριστικά, την αδενοσίνη ως τον νευροδιαβιβαστή που δρα σε αντίθεση με την ντοπαμίνη.
Η μελέτη που έγινε σε ποντίκια, χρησιμοποίησε νέους γενετικά τροποποιημένους ανιχνευτές πρωτεΐνης οι οποίοι αναπτύχθηκαν από τους ερευνητές στο εργαστήριο. Η επόμενη φάση αφορά κλινικές μελέτες σε ανθρώπους. Εάν επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα, θα μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο.
