Το μνημείο του Έλληνα δασκάλου..

Γράφει η Μαρία Σκαμπαρδώνη

Θυμάμαι όταν ήμουν μικρό παιδάκι, μαθήτρια Δημοτικού, πηγαίναμε οικογενειακώς στο σπίτι της γιαγιάς μου, στου Ζωγράφου. Θυμάμαι το βλέμμα μου να πέφτει πάντοτε σε εκείνο το μνημείο του Έλληνα δασκάλου, το οποίο βρίσκεται στην πλατεία Μαδρίτης, πίσω από το ξενοδοχείο Χίλτον. Με το αισθητήριο και την ενσυναίσθηση της παιδικότητάς μου, είχα αγαπήσει εκείνο το γλυπτό, θεωρούσα πως τιμάει εκείνους που μας στηρίζουν στο δύσκολο και συνάμα συναρπαστικό δρόμο της γνώσης.

Ένα γλυπτό το οποίο χτίστηκε ως φόρος τιμής στους δασκάλους οι οποίοι διδάσκουν τα παιδιά αλλά και ανταποκρίνονται στο τόσο σοβαρό και διαπαιδαγωγικό τους λειτούργημα με συνέπεια, αγάπη, υπομονή και ήθος.

Μπορώ να πω πως ως μαθήτρια αλλά και ως αθλήτρια, γνώρισα και είχα καλούς δασκάλους. Ανθρώπους που αγαπούσαν τα παιδιά πραγματικά και επιθυμούσαν να οδηγήσουν τον καθέναν από εμάς να ξεδιπλώσει και να βγάλει στην επιφάνεια τη δική του μοναδική προσωπικότητα. Ήταν εκείνοι οι δάσκαλοι που κάτω από το αυστηρό τους βλέμμα έκρυβαν την απέραντη αγάπη και κατανόηση για την ορμητικότητα και την αφέλεια της ηλικίας μας.

Οι καλοί δάσκαλοι, σε μία εποχή που ο χώρος της εκπαίδευσης περνάει μία σοβαρή κρίση, οφείλει να τονιστεί όπως και να δοθεί η απαραίτητη σημασία για τη στελέχωση των σχολείων με ανθρώπους που έχουν να δώσουν αγάπη, γνώσεις και ανιδιοτελή προσφορά σε κάθε μαθητή.

Ευχαριστώ τους δασκάλους μου οι οποίοι με εκτίμησαν και με βοήθησαν να ανελιχθώ και να πιστέψω στα όνειρά μου. Ο καλός δάσκαλος είναι ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα στη ζωή κάθε παιδιού και εφήβου και, αναμφίβολα, ένα πρότυπο και ένας καθοδηγητής στο δρόμο για την κατάκτηση της γνώσης.

ΥΣ: Αφιερωμένο στους δασκάλους μου

Πέθαναν για μία ελεύθερη Μακεδονία – Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα που ελάχιστοι γνωρίζουν

Το Μακεδονικό ζήτημα, εξακολουθεί να δεσπόζει στην επικαιρότητα. Σήμερα, αξίζει να αναφερθούν ορισμένοι, από τους χιλιάδες Μακεδονομάχους. Κάποιους γνωστούς, κάποιους λιγότερο γνωστούς και κάποιους σχετικά άγνωστους.
Είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής για όλους εκείνους που αγωνίστηκαν για μια ελεύθερη, ελληνική Μακεδονία. Μερικοί έχασαν τη ζωή τους, άλλοι τραυματίστηκαν. Και πολλοί από αυτούς που βγήκαν αλώβητοι από τις μάχες με τους Τούρκους και τους Βούλγαρους, πήραν μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, ακόμα και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Χωρίς καμία ουσιαστική ανταμοιβή, πολεμώντας μόνο για τις αξίες, τα ιδανικά τους και την Ελλάδα …

Τα γεγονότα ως την εξέγερση του Ίλιντεν

Το 1870, ιδρύθηκε η βουλγαρική Εξαρχία, η αυτοκέφαλη βουλγαρική Εκκλησία δηλαδή. Το γεγονός αυτό, σήμανε την αρχή του ελληνοβουλγαρικού ανταγωνισμού για τον έλεγχο των επισκοπών στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, κήρυξε το 1872 την Εξαρχία σχισματική. Η ανάδειξη του πανσλαβισμού σε βασικό άξονα της ρωσικής πολιτικής, είχε σαν αποτέλεσμα με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878), τη δημιουργία μιας «μεγάλης Βουλγαρίας»

Κάνουμε εδώ μια παρένθεση, για να αναφέρουμε ότι οι ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες της Βουλγαρίας, είχαν αρχίσει να καλλιεργούνται από την Πανσλαβιστική Οργάνωση, πρώτη επίσημη εκδήλωση της οποίας ήταν το Α’ πανσλαβιστικό συνέδριο στην Πράγα, το 1848. Ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες της οργάνωσης αυτής, ήταν ο Ρώσος κόμης Ιγνάτιεφ, διπλωμάτης, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας.


Θεωρείται ο ιθύνων νους της Συνθήκης. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, είπε στους Βουλγάρους: «Τώρα ας πάνε κολυμπώντας οι Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη»!

Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τη δημιουργία της «μεγάλης Βουλγαρίας», είχαν ως αποτέλεσμα στο Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουλίου 1878) που ακολούθησε, να γίνει επανακαθαρισμός των συνόρων. Ωστόσο, το θέμα της Μακεδονίας, άρχισε να απασχολεί την ευρωπαϊκή διπλωματία, η οποία ως τότε, μάλλον το αγνοούσε.

Οι Βούλγαροι, το 1885 κατέλαβαν πραξικοπηματικά την Ανατολική Ρωμυλία ενώ παράλληλα άρχισαν να ιδρύουν επισκοπές και εξαρχικά σχολεία στη Μακεδονία. Από ελληνικής πλευράς, στη Δυτική Μακεδονία, άρχισαν να λειτουργούν από το 1871 ελληνικά σχολεία . Ιδιαίτερα σημαντικό, ήταν το ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου (Κοζάνης), το οποίο θεμελιώθηκε τον Μάιο του 1873.


Το 1894, ιδρύθηκε στην Αθήνα η «Εθνική Εταιρεία», από αξιωματικούς του Στρατού, με σκοπό, ανάμεσα στους άλλους, τη διάσωση του υπόδουλου ελληνισμού της Μακεδονίας. Έτσι, το 1896, συγκροτήθηκαν αντάρτικα σώματα (Βερβέρη, Παπαδήμου, Βελέντζα, Σαράντη, Γκρούτα), που κατευθύνθηκαν προς τη Μακεδονία.


Ένας από τους θρυλικούς Μακεδονομάχους, ο πρώτος που έχασε τη ζωή του στον αγώνα για τη Μακεδονία, ήταν ο Αθανάσιος Μπρούφας (1850 – 1896), που σκοτώθηκε μετά από προδοσία των Βουλγάρων, σε μάχη με τους Τούρκους στο Μορίχοβο.

Πέθαναν για μία ελεύθερη Μακεδονία – Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα που ελάχιστοι γνωρίζουν – 

Η ατυχής έκβαση του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897, είχε σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό της δραστηριότητας από ελληνικής πλευράς στη Μακεδονία. Άλλωστε και πριν, το επίσημο κράτος δεν υιοθετούσε αλλά και δεν απαγόρευε τις αποστολές στη Μακεδονία.


Όμως οι Βούλγαροι αποθρασύνθηκαν. Άγριες επιθέσεις των κομιτατζήδων σε πολλά χωριά της Μακεδονίας, αναγκάζουν ελληνικούς πληθυσμούς να προσχωρήσουν στη βουλγαρική Εξαρχία. Η εξέγερση του Ίλιντεν (21/7/1903), παρά την τελική της αποτυχία, είχε σαν αποτέλεσμα, Έλληνες κάτοικοι χωριών όπως τα Άλωνα και το Κρατερό, να γίνουν στόχος των τουρκικών στρατευμάτων αλλά και ατάκτων που είχαν σταλεί στην περιοχή για να επιβάλλουν την τάξη με κάθε τρόπο.

Παράλληλα, πολλά χωριά που είχαν παραμείνει πιστά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αποτέλεσαν τους πρώτους στόχους των Εξαρχικών. Ο ηρωικός θάνατος του Παύλου Μελά (13 Οκτωβρίου 1904), είχε σαν αποτέλεσμα την εθνική αφύπνιση και τη συγκρότηση ένοπλων σωμάτων, που πολέμησαν εναντίον Βουλγάρων και Τούρκων στη Μακεδονία. Επικεφαλής τους, ήταν τόσο αξιωματικοί από την «Παλαιά Ελλάδα» όσο και ντόπιοι, γηγενείς οπλαρχηγοί. Έδωσαν τη ζωή τους για τη Μακεδονία

Στον Μακεδονικό Αγώνα, πήραν μέρος χιλιάδες.

Σύμφωνα με τους επίσημους πίνακες των Μακεδομάχων έχασαν τη ζωή τους: i) Αξιωματικοί αρχηγοί Σωμάτων 10 ii) Ιδιώτες αρχηγοί Σωμάτων 5 iii) Οπλαρχηγοί Α΄ Τάξεως 17 iv) Οπλαρχηγοί Β’ Τάξεως 12 v) Ομαδάρχες 25 vi) Οπλίτες 315

Σύνολο —– 384

Οι αξιωματικοί που πήραν μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα, ήταν πενήντα. Οι δέκα από αυτούς έχασαν τη ζωή τους. Εκτός από τον Παύλο Μελά, οι υπόλοιποι ήταν.

i) Ανθυπολοχαγός Σαραντέλος ή Τέλος Αγαπηνός (καπετάνιος Άγρας). Καταγόταν από τους Γαργαλιάνους της Μεσσηνίας. Γεννήθηκε το 1881. Το 1901, αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού Πεζικού. Το 1906, απογοητευμένος από την αδράνεια της στρατιωτικής ζωής στην Ελλάδα, πέρασε τα σύνορα και επικεφαλής μικρού ένοπλου σώματος, έδρασε στο Βέρμιο, αλλά, κυρίως, στην περιοχή της λίμνης των Γιαννιτσών την οποία εκκαθάρισε από τους κομιτατζήδες.

Πέθαναν για μία ελεύθερη Μακεδονία – Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα που ελάχιστοι γνωρίζουν – 

Προσβλήθηκε από ελονοσία και επρόκειτο να επιστρέψει στην Ελλάδα. Αναμένοντας τον αντικαταστάτη του Δουμπιώτη επιχείρησε να προσεταιριστεί τα βουλγαρικά σώματα των Κασάσεφ και Ζλατάν με τους οποίους δεν είχε συγκρουστεί. Ζήτησε να συνεννοηθεί μαζί τους σε ουδέτερο έδαφος και πήγε μάλιστα στον τόπο των συζητήσεων μόνο με ένα οπλίτη. Καλόπιστα, παρέδωσε τον ατομικό του οπλισμού, όπως και του συνοδού του, στους κομιτατζήδες. Αυτοί τους αιχμαλώτισαν, τους περιέφεραν στα χωριά της περιοχής και στη συνέχεια τους κρέμασαν σ’ ένα δέντρο ανάμεσα στα χωριά Τέχοβο (σημ. Καρυδιά) και Βλάδο (σημ. Άγρας), στις 8 Ιουνίου 1907. Και η άνανδρη εκτέλεση του Τέλου Αγαπηνού έδωσε νέα ώθηση στον μακεδονικό αγώνα.

ii) Ανθυπολοχαγός Βλαχάκης Αντώνιος (Νάκης Λίτσας). Γεννήθηκε το 1874 στο Γύθειο Λακωνίας. Εγκατέλειψε τις σπουδές του και έγινε στρατιωτικός. Το 1897, τραυματίστηκε βαριά στη μάχη του Δομοκού.

Το 1905, ζήτησε άδεια για να μεταβεί στο Παρίσι και να τελειοποιήσει τις στρατιωτικές του σπουδές. Ωστόσο πήγε στη Μακεδονία και από την περιοχή του Βοΐου που ήταν το ορμητήριο του, πραγματοποίησε επιθέσεις εναντίον των κομιτατζήδων στη Σταρίτσανη και το Έζερετς. Για καλύτερη οργάνωση του αγώνα, ήρθε στην Αθήνα και επέστρεψε στη Μακεδονία με τον Λεωνίδα Πετροπουλάκη και 75 άνδρες.

Στις 7 Μαΐου 1906, σε συμπλοκή με τους κομιτατζήδες στο χωριό Οσνίτσανη (σημ. Καστανόφυτο της Φλώρινας) τραυματίστηκαν θανάσιμα και οι δύο.

iii) Ανθυπολοχαγός Λυμπερόπουλος Μαρίνος (καπετάν Κρόμπας), από την Ιθώμη της Μεσσηνίας. Γεννήθηκε το 1875. Έδρασε στην περιοχή του Μορίχοβου και έφθασε ως το Μοναστήρι. Έγινε φόβος και τρόμος των Βούλγαρων κομιτατζήδων. Η δράση του θορύβησε και τους Τούρκους, που κινήθηκαν εναντίον του και τον περικύκλωσαν. Στις 7 Νοεμβρίου 1905, σκοτώθηκε στο χωριό Πετάλινο (σημ.ανήκει στη FYROM).

iv) Λοχαγός Μωραΐτης Μιχαήλ (καπετάν Κόδρος), από την Αθήνα. Γεννήθηκε το 1856. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1897. Την άνοιξη του 1905, επικεφαλής σώματος 40 ανδρών, πέρασε στη Μακεδονία. Στις 16 Μαΐου 1905, συνέτριψε μεγάλη δύναμη κομιτατζήδων έξω από την Καστανερή. Δυο μέρες αργότερα, περικυκλώθηκε από μεγάλη δύναμη Τούρκων και σκοτώθηκε μαζί με τους περισσότερους άνδρες του.

v) Ανθυπολοχαγός Τσοτάκος Νικόλαος (καπετάν Γέρμας). Γεννήθηκε στη Γέρμα Λακωνίας το 1874, απ’ όπου πήρε και το ψευδώνυμό του. Ως Ανθυπολοχαγός, με ένα σώμα 45 επίλεκτων ανδρών, κυρίως από τη Λακωνία, στις 7 Ιουνίου 1907 πέρασε στη Μακεδονία όπου ανέπτυξε έντονη δράση προστασίας των ελληνικών πληθυσμών. Έπεσε όμως θύμα προδοσίας. Περικυκλώθηκε από 2.000 Τούρκους και έπεσε ηρωικά μαχόμενος (16/7/1907) στη θέση Καλογερικό. Μόλις τρεις από τους άνδρες του σκοτώθηκαν.

vi) Ανθυπολοχαγός Παπαδάς Ζαχαρίας (καπετάν Φούφας) από τον Άγιο Πέτρο Αρκαδίας. Γεννήθηκε το 1876. Στη Δυτική Μακεδονία, πέρασε το 1906. Έδρασε στην ευρύτερη περιοχή Βιτσίου – Φλώρινας – Περιστερίου. Τον Μάρτιο του 1906, εισέβαλε στην περιοχή των Κορεστίων, όπου απέκρουσε τουρκική επίθεση 250 ανδρών. Τον Ιούλιο του 1906, επέστρεψε στην Ελλάδα. Στις 10 Απριλίου 1907, επικεφαλής 35 ανδρών, πέρασε πάλι στη Μακεδονία. Τη νύχτα της 7ης προς 8η Μαΐου 1907, επιτέθηκε εναντίον Βούλγαρων κομιτατζήδων στο Παλαιοχώρι (σημ. Φούφας). Στη μάχη που ακολούθησε, έχασε τη ζωή του, μαζί με 4 άνδρες του.

Πέθαναν για μία ελεύθερη Μακεδονία – Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα που ελάχιστοι γνωρίζουν – 

vii) Ανθυπίλαρχος Πραντούνας Χρήστος (καπετάν Καψάλης). Ο πατέρας του, ναξιώτικης καταγωγής, ήταν ειρηνοδίκης στα Λεχαινά Ηλείας, όπου γεννήθηκε το 1873 ο Χρήστος Πραντούνας. Παππούς της μητέρας του, ήταν ο Μεσολογγίτης ήρωας του 1821, Χρήστος Καψάλης. Σπούδασε δυο χρόνια στην Ιατρική και το 1893 κατατάχθηκε εθελοντικά στο ιππικό. Ως λοχίας, διακρίθηκε στον πόλεμο του 1897. Το 1901, μετά από φοίτησή του σε στρατιωτική Σχολή, αποφοίτησε ως Ανθυπίλαρχος. Δεινός ιππέας, άριστος ξιφομάχος και σκοπευτής, χορευτής, αθλητής αλλά και καλλιτέχνης (ζωγράφος κλπ), ήταν περιζήτητος στους αριστοκρατικούς κύκλους της Αθήνας. Τα εγκατέλειψε όμως όλα για τη Μακεδονία. Του ανατέθηκε η πλέον επικίνδυνη αποστολή, της εκκαθάρισης της λίμνης των Γιαννιτσών από τους κομιτατζήδες. Στις 28 Απριλίου 1906, έδωσε σκληρή μάχη εναντίον επταπλάσιων εχθρών πάνω σε πλάβες (βάρκες). Πολεμούσε όρθιος, παρά τις προτροπές των συντρόφων του να προστατευτεί. Μια σφαίρα τον βρήκε στο μέτωπο. Τα τελευταία του λόγια ήταν «Ζήτω η Μεγάλη Ελλάς».

iix) Ανθυπολοχαγός Φραγκόπουλος Σπυρίδων (καπετάν Ζόγρας). Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1879. Καταγόταν από ονομαστή βυζαντινή οικογένεια. Σκοτώθηκε στα Λειβάδια του όρους Πάικο, στις 18/5/1905.

ix) Υπολοχαγός Παπαδόπουλος Γεώργιος (καπετάν Νικηφόρος Β’). Δυστυχώς βρήκαμε ελάχιστα στοιχεία γι’ αυτόν. Καταγόταν από τη Βράχα Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στο Πέτροβο στις 22/6/1907.

x) Παύλος Κύρου. Σλαβόφωνος μακεδονομάχος από το Ανταρτικό της Φλώρινας. Από το 1881 ως το 1897, βρέθηκε στην Αθήνα, όπου ήρθε σε επαφή με Μακεδόνες πολιτικούς, όπως ο Στέφανος Δραγούμης. Επέστρεψε στη Μακεδονία και δεν ενέδωσε στις πιέσεις των Εξαρχικών να τον προσεταιριστούν. Συνεργάστηκε με τον καπετάν Κώττα, τον Ι. Καραβίτη, τον Γ. Τσόντο, τον Ν. Καλομενόπουλο, τον Γ. Κατεχάκη και τον Ε. Σκουντρή. Σκοτώθηκε στο χωριό Τρίγωνο της Φλώρινας, στις 13 Νοεμβρίου 1906, καθώς έπεσε σε ενέδρα οθωμανικού αποσπάσματος.

xi) Ευάγγελος Νάτσης (Γεωργίου) ή Στρεμπενιώτης. Καταγόταν από τα Ασπρόγεια της Φλώρινας. Γεννήθηκε το 1876. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1897. Αρχικά, συνεργαζόταν με το βουλγαρικό κομιτάτο, ωστόσο η συνάντησή του με τον Γερμανό Καραβαγγέλη τον έκανε ν’ αλλάξει στάση. Το 1901, ήταν επικεφαλής σώματος 12 ανδρών. Τον Ιούνιο του 1903, ηγήθηκε ομάδας από Κρητικούς και Μακεδόνες. Μετά την εξέγερση του Ίλιντεν, πρόβαλε σθεναρή αντίσταση εναντίον των κομιτατζήδων. Στις 12/5/1904, επιστρέφοντας από το Μοναστήρι, έπεσε σε ενέδρα Βούλγαρων μεταξύ Αετού και Ασπρογείων και σκοτώθηκε.

Πέθαναν για μία ελεύθερη Μακεδονία – Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα που ελάχιστοι γνωρίζουν – 
xii) Καπετάν Κώττας (Κωνσταντίνος Χρήστου). Ένας από τους πιο ξακουστούς μακεδονομάχους. Γεννήθηκε στη Ρούλια της Φλώρινας (σημ. Κώτας) το 1863. Υπήρξε πρόκριτος της κοινότητας και πρόεδρός της από το 1893 ως το 1896. Έκανε διάφορα επαγγέλματα. Ήταν σλαβόφωνος και έδειχνε μηδενική ανοχή προς τους Τούρκους μπέηδες, πολλοί από τους οποίους υπήρξαν θύματά του. Αρχικά βρέθηκε να πολεμά στο πλευρό των Εξαρχικών. Η αποτυχημένη δολοφονική απόπειρα εναντίον του από τους Πετρόφ και Τσακαλάροφ, το 1901 και η γνωριμία του με τον Γερμανό Καραβαγγέλη το 1902, είχε σαν αποτέλεσμα να στραφεί εναντίον των Τούρκων και των κομιτατζήδων. Τον Αύγουστο του 1902, με υπαρχηγούς τους Σ. Παρασκευαΐδη, Π. Κύρου και Δ. Νταλίπη, ξεκίνησε τη δράση του. Σημείωσε μεγάλες νίκες επί των τούρκων στον Λευκώνα, το Πισοδέρι και τον Άγιο Γερμανό. Από τον Ιανουάριο του 1904, συνεργάστηκε με Έλληνες αξιωματικούς που είχαν έρθει στη Μακεδονία. Στις 9 Ιουνίου 1904 συνελήφθη από τους Τούρκους στη Ρούλια και απαγχονίστηκε στο Μοναστήρι, παρά τις προσπάθειες για την απελευθέρωσή του.

xiii) Δημήτριος Γκογκολάκης. Καταγόταν από το Μητρούσι Σερρών, απ’ όπου πήρε και το προσωνύμιο «Μητρούσης». Από το 1904, εντάχθηκε στο Σώμα του Χαλκιδικιώτη οπλαρχηγού Γιαγκλή. Η δολοφονία της γυναίκας του και του παιδιού του από κομιτατζήδες το 1906, τον συγκλόνισε. Με τους άνδρες του, σκότωσε 30 κομιτατζήδες. Στις αρχές του 1907 φυγαδεύτηκε στην Αθήνα, όπου γνωρίστηκε και με τον διάδοχο Κωνσταντίνο. Την άνοιξη του 1907 επέστρεψε στις Σέρρες, συγκροτώντας μικρό ένοπλο σώμα. Στις 13 Ιουλίου 1907, κυνηγώντας τον κομιτατζή Τάσκα στη συνοικία Καμενίκια των Σερρών, περικυκλώθηκε με 4 άνδρες του (τον ανιψιό του Μιχαήλ Ουζούνη, τον Ιωάννη Ούρδα και τους λοχίες Θεόδωρος Τουρλεντέ από τη Μεγαλόπολη και Νικόλαο Παναγιώτου από το Αγρίνιο) από την Οθωμανική στρατιωτική δύναμη της φρουράς Σερρών και εκατοντάδες ατάκτους. Ο Μητρούσης προσποιήθηκε ότι θα παραδοθεί και σκότωσε τον Αστυνομικό Διευθυντή Σερρών. Στη μάχη που ακολούθησε, συνελήφθησαν οι Ούρδας και Παναγιώτου οι οποίοι αργότερα εκτελέστηκαν. Ο Μητρούσης με τους άλλους δύο, κλείστηκαν στο καμπαναριό της εκκλησίας της Ευαγγελίστριας. Σκότωσαν πολλούς Οθωμανούς, αλλά και ο Θ. Τουρλεντές έχασε τη ζωή του. Ο Μητρούσης με τον Ουζούνη πολέμησαν ώσπου τους τελείωσαν οι σφαίρες. Με την τελευταία σφαίρα ο Μητρούσης σκότωσε τον ανιψιό του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε με μαχαίρι για να μην συλληφθεί…

Με τον ηρωικό και τραγικό θάνατο του Δημήτρη Γκογκολάκη, κλείνουμε εδώ το αφιέρωμα μας σε μερικούς από τους Μακεδονομάχους που έδωσαν τη ζωή τους για τη Μακεδονία. Εκείνοι έκαναν το χρέος τους, αυτό που θεωρούσαν καθήκον προς την πατρίδα. Και αναμφισβήτητα η Μακεδονία και η Ελλάδα τους οφείλουν πολλά…

Πιστεύω σ’ έναν κόσμο αλλιώτικο! Κι αν δεν υπάρχει, θα τον φτιάξω..

Γράφει η Περσεφόνη Χρυσαφίδου

Πιστεύω σ᾽έναν άλλον κόσμο, αλλιώτικο. Είναι ο κόσμος που μου υποσχέθηκες, όταν ήμαστε ακόμη παιδιά. Είναι ο κόσμος εκείνος, που δεν χρειάζεται να κρατήσω απ᾽έξω καθετί που αγαπώ, γιατί απλά χωρίς αυτά δεν υπάρχει. Είναι ένας κόσμος κατά- δικός μου, στον οποίο μου κρατάς το χέρι σφιχτά και η εικόνα δε χάνεται κάθε φορά που ανοίγω τα μάτια μου. Πιστεύω ακόμη στον κόσμο εκείνο τον ανέμελο και τον γεμάτο αυθορμητισμό και τα βράδια κλείνω τα μάτια μου και όνειρο με όνειρο τον μεγαλώνω υπομονετικά.

Πιστεύω ακόμη σε έναν άλλον κόσμο, λιγάκι ιδιόρρυθμο, μα συνάμα τόσο μαγικό και ξένοιαστο. Είναι ο κόσμος στον οποίο κινούμαστε εξωπραγματικά φυσιολογικοί, ασυμβίβαστα κανονικοί, χαμένοι σε δικά μας νοήματα αλλά έχοντας βρει τις απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα της ζωής. Τα μεσημέρια μου λες για τα δικά σου καθημερινά και τα βράδια με βγάζεις για παγωτό μες στο κρύο και κάθε λάθος μοιάζει τόσο σωστό, σαν να τα ταίριαξε κάποιος από εκείνους τους ιδιότροπους καλλιτέχνες.

Πιστεύω ακόμη σ᾽εκείνον τον κόσμο, που ο καθένας έχει τη δύναμη να φωνάξει και να διεκδικήσει αυτό που επιθυμεί, να τρέξει από πίσω του, λιώνοντας χίλια παπούτσια και αφήνοντας στην άκρη εγωισμούς και υπερηφάνιες. Δεν έχουν θέση στον κόσμο μου λέξεις που δημιουργούν στερητικά σύνδρομα και σε αποστασιοποιούν από την πραγματική ολοκλήρωση. Δε θα σταματήσω ποτέ να κρατάω καλά φυλαγμένο αυτόν τον κόσμο, στον οποίο ο συμβιβασμός είναι μια άγνωστη λέξη και τα πάντα αλλάζουν μέχρι να γίνουν όπως θέλεις, μέχρι να φέρουν στην ψυχή σου λιακάδα, κάνοντας φίλο την επανάσταση κι εχθρό την ανοχή.

Πιστεύω σ᾽έναν άλλον κόσμο, γεμάτο με ευγενή και αληθινά αισθήματα, που έχει από καιρό καθαρίσει από ψεύτικους ανθρώπους. Πιστεύω ακόμη σ᾽εκείνον τον κόσμο, που δεν προσπαθούμε να ξεγελάσουμε τους άλλους και που δεν ασχολούμαστε τόσο με το “φαίνεσαθαι”, γιατί κρατάμε στα χέρια μας όσα πραγματικά επιθυμήσαμε, που μας κάνουν τελικά αυτό που ουσιαστικά είμαστε. Πιστεύω σαν μικρό παιδί σ᾽ εκείνο τον κόσμο, που δε χρειάζεται να είναι κάποια γιορτή για να γιορτάσουμε, που δεν χρειάζεται αφορμή για να πεις σ᾽αγαπώ, που τα λόγια χαρίζονται απλόχερα, τα φιλιά επισφραγίζουν τα συναισθήματα και τα λουλούδια σε ανύποπτο χρόνο ζωγραφίζουν τα ομορφότερα χαμόγελα.

Πιστεύω σε έναν άλλον κόσμο, γιατί ο δικός σας με πνίγει σαν στενός κορσές και μου λερώνει τις σκέψεις μου με τόση ασχήμια και υποκρισία. Πιστεύω σε φιλίες ανιδιοτελείς και έρωτες παντοτινούς, που δε φορέσαν ποτέ νυφικό και δεν στράγγιξαν τη ζωντάνια τους σε παγωμένες υπογραφές. Είναι ο κόσμος που ο ένας θέλει να προσπαθεί για τον άλλον και δεν του καταλογίζει συνεχώς ευθύνες. Είναι εκείνος ο κόσμος που δεν συνυπάρχεις απλώς με τον άλλον, αλλά η ανάγκη σου για εκείνον σε οδηγεί να βρεις εκατομμύρια τρόπους για να συνυπάρξεις έστω σε ένα ελεύθερο νανοδευτερόλεπτο της ατἐλειωτης ζωής σου. Γιατί ο κόσμος, όταν δε μοιράζεται είναι μάταιος και κάνει τη ζωή ατελείωτη.

Πιστεύω σ᾽έναν άλλον κόσμο, που τώρα μου λες πως δεν υπάρχει.

Μα πιστεύοντάς τον, τον δημιουργώ.

Ανύπαρκτο λέμε ό,τι δεν πεθυμήσαμε αρκετά.
loveletters.gr

Γιατί γίναμε διώκτες για τα γράμματα «Ν» και «Σ» του Ελληνικού αλφάβητου;

Γράφει ο Σπύρος Μάρκου*

Κάθε λέξη τέθηκε από τους «Ονοματοθέτες», με ακρίβεια και όχι τυχαία και έχει άμεση σχέση Αιτίας και Αιτιατού, μεταξύ Σημαίνοντος και Σημαινομένου.

Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι το γράμμα «Ν» συντονίζει τον εγκέφαλο.

Το 1996 στο Ιατρικό Περιοδικό MEDIZIN-JOURNAL στη Γερμανία, δημοσιεύτηκε μία επιστημονική εργασία, σύμφωνα με την οποίαν:

«Η εκφορά του γράμματος «Ν» μεταφέρει οξυγόνο στον εγκέφαλο και ότι δεν ήταν τυχαίο το γεγονός της τοποθέτησης του «Ν» στο μέσον ακριβώς του Αλφαβήτου – στο πρώτο Ελληνικό Αλφάβητο με τα 27 γράμματα».

Επίσης, στο Χάρβαρντ, από ιατρικές έρευνες διαπιστώθηκε ότι η απαγγελία των Ομηρικών Επών στο πρωτότυπο, εκτός των άλλων, κάνει καλό στην καρδιά, ως αναπνευστική άσκηση. Και δικαιούμαι να ερωτήσω:

Γιατί εμείς γίναμε διώκτες του «Ν»; Ως μάχιμος εκπαιδευτικός και συγγραφέας του συγγράμματος: ΔΥΣΛΕΞΙΑ, (Αθήνα 1994, Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ)νομιμοποιούμαι να ρωτήσω, αλλά και να προτείνω στο τέλος:

Η Ελληνική Γλώσσα έχει πάρει πλέον μία μορφή τέτοια που δεν έχει ανάγκη από άλλες ακρότητες.

Όμως αναρωτιέμαι: Είναι τυχαίο άραγε που καταργήσαμε το γράμμα «Ν»στο τέλος των λέξεων και τα σχολικά μας βιβλία γράφουν το «εμβαδό» (!), αντί το εμβαδόν! Στα σχολικά βοηθήματα όμως διαβάζομε « το εμβαδόΝ », δηλ. εκεί διατηρείται το Ν, ενώ το επίσημο Κράτος στα βιβλία (ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο) το έχουν καταργήσει !!

Για ποιον λόγο αυτή η ακρότητα; Για ποιον λόγο επίσημα διδάσκουμε στα σχολεία μας κανόνες που κατασκευάστηκαν αυθαίρετα,π.χ. χθες συνάντησα το Δήμαρχο (το φίλο, το Σύμβουλο κλπ.).

Το γράμμα Ν είναι οργανικό και όταν το κόβομε πονάει. Είναι σαν να κόβομε το δακτυλάκι μας.

Εάν κάποιος αντιτείνει ότι αυτό είναι μία ασήμαντη λεπτομέρεια, θα πρέπει να του πούμε ότι «η λεπτομέρεια κρατάει τον Παρθενώνα»!

Να θυμίσω όμως εδώ και το ωραίο, ειρωνικό κείμενο του Οδ. Ελύτη:«ΓΙΑ ΜΙΑΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ», όπου καταλήγει, «Κανένας Ηρώδης δεν θα τολμούσε να διατάξει τέτοια γενοκτονία, όπως αυτή του τελικού -Ν-, εκτός κι αν του” λειπε η οπτική του ήχου». Ο Γ. Ρίτσος έγραψε επίσης: «Και οι λέξεις φλέβες είναι. Μέσα τους αίμα κυλάει».

Δυστυχώς, όμως, διαπιστώνομε σήμερα, ότι μετά το Νι, έρχεται και η σειρά του τελικού Σίγμα (ς). Κάποιοι δημοσιογράφοι στα κανάλια λένε κιόλας: «η μέθοδο», η «οδό», «η πλήρη ένταξη»

Καλλιεργούν έτσι αυθαίρετα ένα αρνητικό γλωσσικό πρότυπο στους νέους μας με την τεράστια δύναμη των ΜΜΕ και N το σχολείο ανήμπορο να αντιδράσει, αλλά και την κοινωνία παθητικά να δέχεται ως περίπου μοιραία την εξέλιξη αυτή.

Μετά από όλα αυτά διατυπώνω την εξής άποψη και καταθέτω την δική μου «Θεωρία» για το εν λόγω ζήτημα: Διεθνώς μελετάται η μοναδική μουσικότητα της Ελληνικής Γλώσσας και ο αντίκτυπός της στην πνευματική διαύγεια του ανθρώπου. Το γράμμα «Ν» διεγείρει τον εγκέφαλο θετικά και ενεργοποιεί τον άνθρωπο να σκέφτεται σωστά.

Το τελικό Σίγμα ηρεμεί τον άνθρωπο. Αυτό το δέχεται και η σύγχρονη Ψυχιατρική.

Οι Αρχαίοι Έλληνες τα γνώριζαν όλα αυτά και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μόνον εμείς, οι Έλληνες, λέμε: «Τα είπα με το Νι και με το Σίγμα» και δεν λέμε με άλλα γράμματα (παρ΄ όλο που έχομε στις καταλήξεις των λέξεων και άλλα γράμματα), διότι το Νι ενεργοποιεί το μυαλό μας να σκεφθούμε σωστά και το Σίγμα ηρεμεί την ψυχή μας, αφού μιλήσουμε δημόσια ή ιδιωτικά. Η σύγχρονη Ψυχογλωσσολογία δέχεται ότι η Γλώσσα και η Σκέψη γεννιούνται ταυτόχρονα και εξελίσσονται παράλληλα και συνιστούν ανά πάσα στιγμή μία αξεχώριστη ενότητα.

Η Γλώσσα ενσαρκώνει την Σκέψη και η Σκέψη μετουσιώνεται σε Γλώσσα. Είναι ένα νόμισμα με τις δύο όψεις του. Δεν μπορεί να υπάρχει η μία πλευρά, χωρίς την άλλη. Δεν μπορούσε να υπάρξει Ελληνική Σκέψη χωρίς την Ελληνική Γλώσσα. Είναι γεγονός ότι η ποιότητα και ποσότητα «καταγραφών» στην Σκέψη προσδιορίζει και το νοητικό επίπεδο κάθε λαού. Επομένως και το νοητικό επίπεδο καθορίζει και την ικανότητα της δημιουργίας Πολιτισμού.

Το Ελληνικόν Αλφάβητον, στην πορεία των χιλιάδων ετών του ήταν αρχικά: Ιδεογραφικό, στη συνέχεια επινοήθηκε το Εικονογραφικό, έπειτα φθάσαμε στο Γραμμογραφικό, κατόπιν στο Συλλαβογραφικό (Γραμμική Α και Β) και τέλος καθιερώθηκε το ισχύον σήμεραΦθογγογραφικό, που είναι αξεπέραστο και στο οποίο οφείλεται η δημιουργία της Ελληνικής Γλώσσας και του Ελληνικού Οικουμενικού Πολιτισμού.

Έχουμε χρέος να διαφυλάξουμε, ως κόρην οφθαλμού, την Ελληνική Γλώσσα και να αντισταθούμε στην κακοποίησή της.


*Διευθυντής 3ου Δημ. Σχολείου Λαρίσης

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΑ ΙΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΙΕΡΑΣ ΟΔΟΥ

''Κανένας δεν πρέπει να περνάει την Ιερά Οδό με αυτοκίνητο, είναι ιεροσυλία. Πρέπει να την περπατά, όπως την περπατούσαν οι αρχαίοι  και να αφήνει όλο του το είναι να πλημμυρίζει φως. Αυτή δεν είναι χριστιανική λεωφόρος,  έγινε από τα πόδια αφοσιωμένων παγανιστών πηγαίνοντας προς τη μύηση στην Ελευσίνα. Δεν υπάρχει πόνος ούτε μαστίγωμα της σάρκας που να συνδέονται με αυτή τη μυσταγωγική αρτηρία. Όλα εδώ μιλάνε τώρα, όπως αιώνες πριν, για μία φωταψία, μία εκτυφλωτική ευχάριστη φωταψία. Το φως αποκτά μία υπερβατική ιδιότητα,δεν είναι απλώς το φως της Μεσογείου, είναι κάτι παραπάνω, κάτι απροσμέτρητο, κάτι ιερό.''

Αμερικανός  συγγραφέας  Henry Miller (1891-1980)

Η Ιερά οδός ήταν κατά την αρχαιότητα ο δρόμος που ένωνε την πόλη των Αθηνών με την Ελευσίνα και το Θριάσιο Πεδίο, στο οποίο μία φορά το χρόνο τελούνταν τα περίφημα Ελευσίνια μυστήρια. Είχε μήκος 22 χιλιόμετρα, ξεκινώντας από την Ιερά Πύλη στην περιοχή του Κεραμεικού, κοντά στο Δίπυλο. Στο μεγαλύτερο τμήμα της ακολουθούσε την πορεία της σημερινής Ιεράς Οδού, διέσχιζε η περιοχή μεταξύ του Όρους Αιγάλεω και του Ποικίλου Όρους, καταλήγοντας στο Ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Στην αρχαιότητα οποιοσδήποτε δρόμος που ένωνε το άστυ με κάποιο περιφερειακό ιερό, συνήθιζε να αποκαλείται «Ιερά Οδός». Η αθηναϊκή αρχαία Ιερά Οδός φέρεται να είχε την ονομασία «Ελευσινιακή».

Σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών, κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου μεταξύ των Κλασσικών έως και των Ρωμαϊκών χρόνων στην Ιερά Οδό κατασκευάσθηκαν τουλάχιστον οκτώ επάλληλα οδοστρώματα και η πορεία της σχεδόν ταυτίζεται με τη σύγχρονη οδική αρτηρία (που εκτείνεται από την Οδό Πειραιώς έως την Ελευσίνα), έχοντας κάποιες μικρές παρεκκλίσεις.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι η Ιερά Οδός (διάσπαρτη από Ιερά και εργαστήρια, ενώ έχουν ανακαλυφθεί και παρόδια νεκροταφεία) αποτελούσε χώρο συγκέντρωσης πεζοπόρων προσκυνητών (αποκλειστικά άνδρες σύμφωνα με την παράδοση) που κατά την μετάβασή τους προς την περιοχή της Ελευσίνας αντάλλασσαν σκωπτικά πειράγματα, γνωστά και ως «γεφυρισμοί».

Βασιζόμενοι σε ιστορικά στοιχεία θεωρείται ότι οι κάτοικοι της Αθήνας, διέσχισαν την πορεία αυτή για πρώτη φορά κατά την υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100 π.Χ.) προκειμένου να προσεγγίσουν τον οικισμό της Ελευσίνας. Αργότερα, η λατρεία της θεάς Δήμητρας στους χώρους της Ελευσίνας, που χρονολογείται ότι ξεκίνησε περίπου τον 11ο π.Χ. αιώνα και από τον 8ο αιώνα π.Χ. και έπειτα που καθιερώθηκαν επίσημα τα Μεγάλα Μυστήρια (Ελευσίνια μυστήρια), η αρχαία Ιερά οδός, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, με τις λατρευτικές πομπές να ακολουθούν αυτή τη διαδρομή. Κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα, επί του τυράννου Πεισίστρατου και των γιων του, η Ελευσίνα ενσωματώθηκε στο αθηναϊκό κράτος, το ιερό της έγινε ευρέως γνωστό σε πανελλήνιο επίπεδο και ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση της Ιεράς Οδού. Κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ., με τη επικράτηση του χριστιανισμού, τα Ιερά της Ελευσίνας παρήκμασαν και το 395 μ.Χ. λεηλατήθηκαν από τους Βησιγότθους του Αλάριχου. Η χρήση της Ιεράς Οδού όμως συνεχίστηκε επί πολλούς αιώνες αργότερα, καθώς ο δρόμος εξυπηρετούσε τη σύνδεση του οικισμού της Ελευσίνας και των γύρω χωριών με την Αθήνα.

Το αρχαίο Χαϊδάρι, αναπτύχθηκε κατά μήκος της Ιεράς οδού και ήταν γνωστό κατά τους κλασσικούς και ελληνιστικούς χρόνους ως Έρμος. Μετά τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., με την κλεισθένεια μεταρρύθμιση, ο Έρμος αποτέλεσε έναν από τους πιο σημαντικούς δήμους της Ακαμαντίδου φυλής. Η περιοχή του Χαϊδαρίου, με το χαρακτηριστικό Λόφο του Προφήτη Ηλία, ήταν το σημείο αναφοράς για την άφιξη των επισκεπτών, αφού αποτελούσε το δυτικότατο άκρο της περιοχής των Αθηνών και η θέα από το λόφο πρόσφερε στους ταξιδευτές την ευκαιρία να θαυμάσουν τη λαμπρή Αθηναϊκή πολιτεία.

Τα αναλήμματα του δρόμου είναι κατασκευασμένα από κροκαλοπαγείς λίθους μεγάλου μεγέθους ή ασβεστολιθικές πέτρες και εδράζονται στον φυσικό βράχο (κιμηλιά) σε βάθος που κατά τόπους φτάνει τα 1,48 μ. Μπορεί κανείς να διακρίνει τρία οδοστρώματα: Το κατώτερο αποτελείται από τη λειασμένη επιφάνεια του φυσικού βράχου, όπου οι μικρές λακκούβες έχουν γεμιστεί με πατημένο κιμηλόχωμα. To μεσαίο οδόστρωμα αποτελείται από παχύ στρώμα πατημένου κιμηλοχώματος με μικρές πέτρες. To ανώτερο είναι λιθόστρωτο πλάτους 0,20 μ. Μεταξύ των τριών οδοστρωμάτων μεσολαβούν λεπτότερα στρώματα από άμμο εμπλουτισμένη με ψιλό χαλίκι. Το πλάτος του αρχαίου δρόμου ποικίλει κατά μήκος της οδού. Ο ανασκαφέας Ιωάννης Τραυλός  περιγράφει τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά της Ιεράς Οδού:

Ιωάννης Τραυλός

«Το πλάτος της περιορίζεται εκατέρωθεν διά λίθων επίτηδες τοποθετημένων, οι οποίοι εξείχον κατά τό ήμισυ υπέρ τό έδαφος. Όπου τό έδαφος ήτο μαλακόν αντικατεστάθη δι' επιχώσεως μικρών λίθων και χώματος, επί τής επιφανείας δε τής επιχώσεως ταύτης φαίνεται ότι ετέθησαν πλακοειδείς λίθοι μετρίου μεγέθους, οί όποίοι απετέλεσαν τό έδαφος τής οδού».

Σε βραχώδεις πλαγιές, όπως ο λόφος της Ηχούς (λόφος Καψαλώνας, βορειοανατολικές υπώρειες του Ποικίλου όρους δυτικά του Άνω Δάσους Χαϊδαρίου και βόρεια της συνοικίας του Δαφνιού) υπήρχαν λαξεύσεις ή εκβραχισμοί, προκειμένου να χαραχθεί η πορεία της οδού, ενώ στις κατηφοριές ο δρόμος υποστηριζόταν από χτιστά αναλημματικά τοιχάρια. Σε αμμώδεις περιοχές, όπως γύρω από τη λίμνη Κουμουνδούρου, το υπόστρωμα αποτελούνταν από μικρές πέτρες και χώμα.

Ένα εξαιρετικά καλοδιατηρημένο μέρος της Ιεράς Οδού, περίπου 200 μέτρων, έχει ανασκαφεί κοντά στο ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία Σκαραμαγκά, όπου έχουν διατηρηθεί μέχρι και σήμερα αυλακιές-αποτυπώματα από τις ρόδες των διερχόμενων αρμάτων και αμαξιών. Από το σημείο αυτό έως την Ελευσίνα έχουν αποκαλυφθεί πολλαπλά μικρότερα τμήματα.

Ιερό Αφροδίτης Αφαίας

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 έγιναν εκτεταμένες έρευνες κατά μήκος της Ιεράς Οδού, από τον λόφο του Προφήτη Ηλία μέχρι τη Λίμνη Κουμουνδούρου, στα σύνορα Χαϊδαρίου και Ασπροπύργου και οφείλονταν στην προσπάθεια του τότε διευθυντή της αρχαιολογικής υπηρεσίας Κωνσταντίνου Κουρουνιώτη (1878-1945) να αναδείξει τα ιστορικά αυτά στοιχεία. Οι έρευνές του είχαν ξεκινήσει στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας και στη συνέχεια θέλησε να επεκτείνει τις ανασκαφές και στην Ιερά οδό, προκειμένου να ολοκληρώσει τη μελέτη των ελευσινιακών ιερών.

Τμήματα της οδού έχουν αποκαλυφθεί επίσης, στον Αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού αλλά και στην περιοχή δυτικά του. Ακόμη, το αρχαίο οδόστρωμα έχει εντοπιστεί σε πολλά σημεία της πεδιάδας του αθηναϊκού Κηφισού. Τμήμα της οδού, μήκους 44 μ., έχει ανασκαφεί μπροστά από το 9ο Δημοτικό Σχολείο Χαϊδαρίου, στη συμβολή της σημερινής Ιεράς Οδού με την οδό Κολοκοτρώνη και προς τα δυτικά. Γύρω στα 47 μ. δυτικότερα, έχει ανασκαφεί τμήμα της Ιεράς Οδού μήκους 23,5 μ., από το οποίο σώζεται μόνο το βόρειο ανάλημμα του δρόμου. Μικρότερα τμήματα του αρχαίου δρόμου έχουν εντοπιστεί και προς τα ανατολικά, εντός των ορίων του σύγχρονου Δήμου Χαϊδαρίου.

Γενική άποψη της ανασκαφής στην πλατεία Εσταυρωμένου στο Αιγάλεω, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των έργων για την κατασκευή του σταθμού του μετρό. Διακρίνεται η αρχαία Ιερά Οδός και τάφοι του παρόδιου νεκροταφείου (αρχείο Γ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων)

Ο σχεδιασμός της επέκτασης του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Αθηνών προς τα δυτικά επέβαλε τη διενέργεια σωστικών ανασκαφών. Συγκεκριμένα στους χώρους των σταθμών και των φρεάτων εξαερισμού της δυτικής επέκτασης της Γραμμής 3 (Μοναστηράκι - Αιγάλεω) προηγήθηκε έρευνα που σε κάποιες περιπτώσεις προκάλεσε ανασκαφική έρευνα, η οποία αποκάλυψε τμήματα της αρχαίας Ιεράς Οδού, παρόδια νεκροταφεία, εργαστηριακούς χώρους καθώς και τμήμα της αρχαίας γέφυρας του Κηφισού ποταμού.

Το επόμενο φρέαρ που ανασκάφηκε ήταν το φρέαρ «Προφήτης Δανιήλ». Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι οι επιχώσεις από αυτό το σημείο και μέχρι τη γέφυρα του σημερινού Κηφισού είναι πολύ μεγάλες, όπως έχει διαπιστωθεί από τις ανασκαφές των τελευταίων ετών και κυρίως τις ανασκαφές του μετρό. Βρισκόμαστε στην ευρύτερη περιοχή του Κηφισού ποταμού, που ως γνωστόν βρισκόταν σε αρκετή απόσταση ανατολικά της σημερινής του κοίτης. Η διέλευση του ποταμού και η δράση του είναι εμφανής σε όλη την περιοχή καθώς και στη συγκεκριμένη ανασκαφή.

Τμήμα της αρχαίας γέφυρας του Κηφισού ποταμού.

Τμήμα της Ιεράς Οδού δίπλα απο τον σταθμό Μετρό του Αιγάλεω

Τμήμα της Ιεράς Οδού δίπλα απο τον σταθμό Μετρό του Αιγάλεω

Τμήμα της Ιεράς Οδού στη συμβολή των οδών Σαχτούρη και Ιεράς Οδού

Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα της Ιεράς Οδού λίγο πριν τον Σκαραμαγκά

Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα της Ιεράς Οδού λίγο πριν τον Σκαραμαγκά

Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα της Ιεράς Οδού λίγο πριν τον Σκαραμαγκά

ΤΙ ΕΙΔΕ Ο ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ...

Καθ’ όλο το μήκος της Ιεράς Οδού μπορούσε κανείς να διακρίνει ταφικά μνημεία διακεκριμένων και ευκατάστατων πολιτών αλλά και αρκετά νεκροταφεία με ταπεινότερους τάφους. Ήταν πολύ σύνηθες σε όλες τις ελληνικές πόλεις να χρησιμοποιούνται οι παρόδιες περιοχές για τάφους, ώστε οι νεκροί να βρίσκονται εκτός των τειχών αλλά σε σημεία προσιτά, για να είναι οι τάφοι ορατοί από όλους. Κατά μήκος της οδού υπήρχαν μικρά ιερά και ναοί, όπου γινόταν στάσεις για τελετουργίες κατά την ελευσινιακή πορεία από του πιστούς αλλά παράλληλα εξασφάλιζαν και την ξεκούραση των ταξιδευτών.

Ξεκινώντας, λοιπόν, από την Αθήνα για την Ελευσίνα, σύμφωνα με τον Παυσανία, μπροστά στην Ιερά Πύλη, υπήρχαν τα μνημεία του Ανθεμόκριτου, του Μολοτού, που δεν έχει ανακαλυφθεί στις μέρες μας και του Κηφισοδότου, το οποίο ανακαλύφθηκε ανατολικότερα από το σημείο περιγραφής του περιηγητή, κοντά στην περιοχή που ονομαζόταν Σκίρον. Η περιοχή αυτή βρισκόταν στην αρχή της Ιεράς Οδού, λίγο μετά τη διασταύρωση της σημερινής ομώνυμης οδού με τη Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως. Στη συνέχεια, ξεκινούσε ο μεγάλος ελαιώνας της πεδιάδας του Κηφισού, που απλωνόταν έως το Χαϊδάρι. To μεγαλύτερο μέρος του αρχαίου ελαιώνα είχε διατηρηθεί μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τις πηγές, οι περίφημες μάχες στο Χαϊδάρι τον Αύγουστο του 1826 έλαβαν χώρα μέσα σε αυτόν τον πυκνό ελαιώνα, πράγμα που καθόρισε σημαντικά και την εξέλιξή τους. Δυτικά της Γεωπονικής Σχολής, στα νότια της Ιεράς οδού υπάρχει μέχρι και σήμερα περιφραγμένη η περίφημη «Ελιά του Πλάτωνα». Πρόκειται για ένα γερασμένο ελαιόδεντρο που αποτελούσε μέρος του ελαιώνα της περιοχής.

Συνεχίζοντας την πορεία υπήρχε ο τάφος του Ηλιόδωρου Αλι και του Θεμιστοκλή, γιου του Πολιάρχου, τρίτου απόγονου του Θεμιστοκλή, ο οποίος έκανε τη ναυμαχία κατά του Ξέρξη και των Μήδων. Προχωρώντας λίγο συναντά κανείς το τέμενος του ήρωα Λακίου, από τον οποίο έχει το όνομα ο δήμος Λακιάδες, και το μνημείο του Νικοκλή από τον Τάραντα. Αυτά τα ταφικά μνημεία δεν έχουν εντοπιστεί, αλλά ο μεγάλος δήμος των Λακιαδών έχει ταυτιστεί με βεβαιότητα με την περιοχή της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ακολουθώντας τη διαδρομή, υπήρχε ο βωμός του Ζεφύρου και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, όπου τιμώνται μαζί και η Αθηνά και ο Ποσειδών. To αναφερόμενο ιερό δεν έχει εντοπιστεί, αλλά θα πρέπει να βρισκόταν στον χώρο όπου σήμερα βρίσκεται το εργοστασίο Αθηναϊκής Χαρτοποιίας, αμέσως στα δυτικά της Γεωπονικής Σχολής. Στο σημείο αυτό η ελευσινιακή πομπή έκανε στάση κατά την επάνοδό της στην Αθήνα, προκειμένου να ανασυγκροτηθεί για την είσοδό της στην πόλη.

Πριν τον Κηφισό, ο Παυσανίας αναφέρει το μνημείο του Θεοδώρου, στο ποτάμι αγάλματα της Μνησιμάχης και του παιδιού της και μετά ένα αρχαίο βωμό του μειλίχιου Δία. Τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει ανακαλυφθεί, αλλά ο βωμός και το ιερό του μειλίχιου Δία πρέπει να βρίσκονταν στη θέση που κατέχει ο ναΐσκος του Αγίου Σάββα, για την ανέγερση του οποίου έχουν χρησιμοποιηθεί αρχαίοι λίθοι και τμήματα γλυπτών. Η κοίτη του Κηφισού που διάβηκε ο Παυσανίας βρισκόταν γύρω στα 1.200 μέτρα ανατολικά της σύγχρονης κοίτης, δηλαδή ανάμεσα στη Γεωπονική Σχολή και το εκκλησάκι του Αγίου Σάββα. Σήμερα, στο σημείο αυτό περνάει βαθύ ρέμα, πάνω από το οποίο έχει κατασκευαστεί γέφυρα. Κατά τον 19ο αιώνα το ρέμα αυτό αποτελούσε τον πλέον σημαντικό από τους τρεις βραχίονες του Κηφισού που διέσχιζαν την πεδιάδα. Ο περιηγητής πέρασε πάνω από τον Κηφισό μέσω λίθινης γέφυρας, που υπήρχε την εποχή εκείνη. Στην πορεία αναφέρεται στο μικρό ναό του Κυαμίτου, που βρισκόταν στο σημείο όπου διασταυρώνεται η Ιερά Οδός με την οδό Προύσσης στο Αιγάλεω. Εκεί υπάρχει μικρή εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Μετά υπήρχε το μνημείο του Ρόδιου, άγνωστο μέχρι σήμερα.

Περνώντας από το Χαϊδάρι

Στη συνέχεια της διαδρομής, ο Παυσανίας κάνει αναφορά στο Μνημείο της Πυθιονίκης, που βρισκόταν στον λόφο του Προφήτη Ηλία στο Χαϊδάρι. Κατά μήκος της Ιεράς Οδού, εκτός από τα επώνυμα μνημεία που αναφέρει ο Παυσανίας, έχουν ανασκαφεί πολυάριθμοι τάφοι, που χρονολογούνται από τον 8ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια. Μάλιστα, στο τμήμα της Ιεράς Οδού απέναντι από την είσοδο του Δρομοκαΐτειου ψυχιατρείου ανασκάφηκε ταφικός περίβολος με επτά λακκοειδείς τάφους. Κοντά στο σημείο έχει ανασκαφεί και δεύτερος μικρότερος ταφικός περίβολος και οι δύο ανάγονται στον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ..

Άποψη του ορθογώνιου ταφικού περιβόλου στην περιοχή απέναντι

από το Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο

(συλλογή Ιωάννη Ιγγλέση)

Μεταξύ του ταφικού περίβολου και της Ιεράς Οδού αποκαλύφθηκε βάθρο ταφικού μνημείου μεγάλου μεγέθους χτισμένο από κροκαλοπαγείς ορθογώνιους ογκόλιθους.

Τμήμα της Ιεράς Οδού στη συμβολή των οδών Σαχτούρη και Ιεράς Οδού

Στον ίδιο χώρο εντοπίστηκε και μαρμάρινο χέρι αγάλματος υπερφυσικού μεγέθους, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα στεκόταν πάνω στο βάθρο. Επίσης, έχουν αναφερθεί μεμονωμένοι τάφοι εντός του περιβόλου του Δρομοκαΐτειου νοσοκομείου, αλλά και γύρω από αυτόν, που χρονολογούνται στην ίδια εποχή ιστορικά.

Συνεχίζοντας την πορεία προς τα δυτικά επί της Ιεράς Οδού, ο Παυσανίας συνάντησε στα αριστερά του, στη νότια πλευρά της Ιεράς Οδού, το Ιερό του Απόλλωνα στο Δαφνί. Εκεί ήταν μία από τις πιο σημαντικές στάσεις της ελευσινιακής πομπής. Το ιερό αυτό έχει εντοπιστεί στα όρια που καταλαμβάνει σήμερα η βυζαντινή Μονή Δαφνίου.

 Ιερό του Απόλλωνα στο Δαφνί

Στην απότομη πλαγιά του Ποικίλου όρους που υψώνεται πίσω από το μοναστήρι του Δαφνιού, έχει εντοπιστεί σημαντικό λατρευτικό σπήλαιο. Το Σπήλαιο του Πανός στο Δαφνί, όπως είναι γνωστό σήμερα, φαίνεται πως αγνοούσαν τόσο ο Παυσανίας όσο και όλοι οι περιηγητές των νεότερων χρόνων.

 Σπήλαιο του Πανός στο Δαφνί

Αμέσως μετά το Ιερό του Απόλλωνα, ο Παυσανίας αναφέρει το Ιερό της Αφροδίτης, ο οποίος έχει εντοπιστεί στη συνοικία του Δήμου Χαϊδαρίου Αφαία Σκαραμαγκά, βόρεια της Ιεράς Οδού και γύρω στο 1,5 χλμ. δυτικά της μονής Δαφνίου. Ο χώρος έχει ονομαστεί στις μέρες μας από τους κατοίκους «ντουλαπάκια», λόγω των εσοχών για τα αναθήματα στο ανάγλυφο του βράχου.

Ιερό Αφροδίτης Αφαίας

Διαβάστε περισσότερα: http://paysanias.blogspot.com/2018/11/blog-post.html#ixzz5gTn7HvNE