ΜΕΓΑΛΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΟΥ NEWSBOMB.GR ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΓΙΑΧΝΑΚΗ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ - ΠΩΣ ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΟΙ ΠΟΜΑΚΟΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΒΡΩΜΙΚΟΥΣ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
Υπό τους ήχους των ιμάμηδων από τα τζαμιά και των καμπαναριών των εκκλησιών σε πόλεις και χωριά της Θράκης, η ζωή των κατοίκων της περιοχής, χρόνια τώρα εκπέμπει μια ιδιαίτερη κουλτούρα, η οποία στιγματίζει την καθημερινότητα μιας ευαίσθητης περιοχής της Ελλάδας.
Αποστολή - Θράκη: Μαρία Γιαχνάκη
Η Θράκη ως μια πολυπολιτισμική περιοχή έχοντας σε πρώτο πλάνο, κατά κύριο λόγο τις δυο θρησκείες, βρίσκεται πάντα στο στόχαστρο πολιτικών συζητήσεων, εθνικών διεκδικήσεων και διαφωνιών, που καταλήγουν τελικά με τον τρόπο τους, να καταπιέζουν τις ζωές των κατοίκων και κυρίως των Πομάκων, που βρίσκονται ίσως στην πιο δεινή και αδύναμη θέση.
Η Ελλάδα φαίνεται ξεκάθαρα ότι λόγω πολιτικών του παρελθόντος, άφησε μετέωρους τους Έλληνες Πομάκους, τη στιγμή που η Τουρκία κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια να τους εκτουρκίσει, κερδίζοντας παράλληλα μαζί με αυτούς και τα κομμάτια της ελληνικής γης που κατοικούν.
Έχουμε πολλές φορές επισκεφθεί την Θράκη καταγράφοντας την ανησυχία των κατοίκων για το μέλλον τους, συμπεριλαμβανομένων των Πομάκων, για την δράση της Τουρκίας στην περιοχή.
Αυτή τη φορά ταξιδεύοντας ακόμη πιο "ψηλά", στα Πομακοχώρια, συναντήσαμε μια άλλη καθημερινότητα ανάμεσα σε ανθρώπους που προσπαθούν να προστατεύσουν την ταυτότητά τους. Μιλούν κρυφά την γλώσσα τους ενώ στα σχολεία τους διδάσκονται τουρκικά και ελληνικά. Σε γιορτές και συνάξεις οι απεσταλμένοι της τουρκικής πλευράς τους απαγορεύουν να μιλούν οποιαδήποτε άλλη γλώσσα εκτός από την τουρκική. Το αντάλλαγμα; Παχυλοί μισθοί, σπουδές των παιδιών τους στα καλύτερα τουρκικά πανεπιστήμια.
Η χριστιανική παρουσία μπορεί να έχει μειωθεί στα χωριά της Ροδόπης, στο δήμο Ιάσμου της Κομοτηνής που πλέον οι μουσουλμάνοι είναι περισσότεροι, όμως οι πνευματικοί ηγέτες των ορθοδόξων μητροπόλεων της περιοχής συνεχίζουν το έργο τους αλλά και την δραστηριότητά τους για την καλή συμβίωση των θρησκευτικών ομάδων. Όπως άλλωστε μαρτυρούν όλοι, η συμβίωση των δύο θρησκειών γίνεται ειρηνικά όταν δεν παρεμβαίνουν εξωτερικοί παράγοντες με πολιτικές βλέψεις.
Ο Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ.κ Παντελεήμων, γνώστης της κατάστασης στην περιοχή αφού όλα τα χρόνια υπηρέτησε την εκκλησία από διάφορες θέσεις εκεί, τονίζει ότι είναι ανάγκη να είμαστε προσεκτικοί ως Έλληνες στους χειρισμούς μας αλλά και να αποπέμπουμε εθνικιστικά φαινόμενα που μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο τη Θράκη και την ειρηνική συμβίωση των θρησκευτικών ομάδων.
«Η εκκλησία μας αγκαλιάζει πάντα τους κατοίκους από όπου και αν προέρχονται. Προσπαθούμε με κάθε τρόπο να ζούμε συμφιλιωμένοι διότι δεν έχουμε και τίποτα να χωρίσουμε στην ουσία. Η Ελλάδα έδωσε τα φώτα της σε όλον τον κόσμο. Έχουμε μάλιστα κάνει και κοινές προσπάθειες να αναδείξουμε τα μουσουλμανικά και χριστιανικά μνημεία της περιοχής μας μέσω ενός ιστορικού λευκώματος που παρουσιάσαμε στις Βρυξέλλες. Όταν δεν μπαίνουν στη μέση άλλου είδους συμφέροντα όλα κυλούν κανονικά. Η Θράκη θα μπορούσε να είναι ένα καλό σχολείο που να διδάσκει πως μπορούν να συμβιώσουν δυο κοινότητες με διαφορετικό πολιτισμό και πίστη σεβόμενοι ο ένας τον άλλον. Στην Θράκη δεν ανέχεται ο ένας τον άλλον αλλά ζει ο ένας με τον άλλον.»
Το ίδιο ισχυρίζεται και ο θρησκευτικός λειτουργός γραμματέας της Μουφτείας Κομοτηνής, Χαλίλ Τζιχάντ, τον οποίο συναντήσαμε στο Εσκί τζαμί, στην Κομοτηνή.
«Προσπαθούμε να συμβιώνουμε ειρηνικά. Οι σχέσεις μας με τους Χριστιανούς είναι καθαρές στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης. Έχουμε τα ίδια προβλήματα και ανάγκες. Σύμφωνα με το Κοράνι και την μουσουλμανική παράδοση οφείλουμε να συμβιώνουμε. Οι μουσουλμάνοι είναι εγγύηση ασφαλείας για τους γείτονές τους. Εγώ αυτή την παράδοση της καλής γειτονίας την κληρονόμησα από την οικογένειά μου, που είχε καλή σχέση με τους Χριστιανούς και αλληλοβοηθιόμασταν. Ανταλλάσουμε ευχές, δώρα στις γιορτές και πάντα στις μεγάλες γιορτές είτε των Χριστιανών είτε των Μουσουλμάνων. Στέλνει ο Μουφτής εκπρόσωπό του στη Μητρόπολη και η Μητρόπολη στον Μουφτή με ευχετήριες επιστολές και γλυκά σε όλες τις γιορτές».
Οι κάτοικοι της περιοχής στις πόλεις της Θράκης, στην Ξάνθη και την Κομοτηνή, ζουν μέσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, προσπαθώντας αυτήν την καθημερινότητα να την κάνουν τέχνη, μουσική και καλλιτεχνικές συνάξεις, άλλωστε όπως μας λέει και ο Νίκος Κοσμίδης, κάτοικος Ξάνθης και επιχειρηματίας όλοι ζουν κάτω από τον ίδιο ουρανό και όλοι δουλεύουν με όλους, έχοντας τα ίδια σχέδια για την ζωή τους για την μόρφωση για το μέλλον των παιδιών τους.
«Ντυνόμαστε παραδοσιακά και τραγουδάμε Θρακιώτικα ακόμη και στις γιορτές των μουσουλμάνων όταν μας καλούν», λέει ο Μόσχος Μυλωνάς, κάτοικος Ροδόπης. «Η ζωή μας δεν είναι όπως ήταν, αφού όλοι οι Χριστιανοί πούλησαν τα σπίτια τους και εγκατέλειψαν τα χωριά τους. Πολλές φορές νιώθουμε ένα βάρος μέσα μας για τη μορφή που πήραν τα χωριά μας αλλά συμβιώνουμε ειρηνικά με τους μουσουλμάνους. Βεβαίως σε κανέναν δεν αρέσει που στα χωριά μας δεν βλέπουμε πια Χριστιανούς αλλά μας έδιωξε η πολιτεία με τον τρόπο της».
Ο μουσουλμάνος βουλευτής Ν. Ροδόπης, Αιχάν Καραγιουσούφ που διανύει την πρώτη του τετραετία στην ελληνική Βουλή, δίνει την δική του οπτική στα πράγματα λέγοντας ότι «η Θράκη ναι, είναι μια κρίσιμη περιοχή που πολλοί την θέλουν σε αναβρασμό αλλά αυτό είναι έγκλημα. Παραμεληθήκαμε από την ελληνική κυβέρνηση. Η Ελλάδα έχει πια χάσει το παιχνίδι στο θέμα των Πομάκων που θα μπορούσε να τους είχε φροντίσει και όχι εγκαταλείψει στο έλεος του Θεού, όπως έγινε από πολλές κυβερνήσεις του παρελθόντος. Πρέπει να καταλάβουν κάποιοι ότι η μειονότητα δεν αποτελεί απειλή για την χώρα αλλά εγγύηση».
Αναφέρθηκε μάλιστα στο κλείσιμο μειονοτικών σχολείων που απασχόλησαν την επικαιρότητα τις τελευταίες ημέρες εξηγώντας ότι «δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς αφού υπήρχε πρόβλημα το οποίο έπρεπε να σεβαστούμε. Όμως η μειονοτική εκπαίδευση χρειάζεται αναβάθμιση γιατί υπάρχουν άνθρωποι που δε μιλούν καλά την γλώσσα. Δεν επιθυμούμε τις εθνικιστικές παρεμβάσεις ούτε υποστηρίζουμε την δράση όσων θέλουν να δημιουργήσουν πρόβλημα στην ζωή των κατοίκων προσπαθώντας να ξεσηκώνουν και να αγριεύουν τον κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι τα προβλήματα του παρελθόντος σιγά σιγά εξαλείφονται».
Στα Πομακοχώρια οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής, είναι σα να ζουν σε ένα δικό τους κόσμο, έχοντας όμως και αυτοί τα προβλήματα της καθημερινότητας που καλούνται να αντιμετωπίσουν με τις λίγες δυνάμεις που τους απομένουν από τις ελλείψεις και την μοναξιά.
Σήμερα στα Πομακοχώρια, από τα Μάνταινα, την Γλαύκη, τον Κένταυρο από τον Εχίνο ως και τις Θέρμες, οι Πομάκοι γράφουν τη δική τους ιστορία. Άλλοι υψώνουν το ανάστημά τους βροντοφωνάζοντας ότι είναι Έλληνες και δε μπορεί κανείς να τους αλλάξει την εθνικότητα και άλλοι σιωπούν σκύβοντας το κεφάλι, αφού προηγουμένως έχουν αποφασίσει να ακολουθήσουν τη γραμμή που επιβάλει το Τουρκικό προξενείο που έχει ως στόχο τους τον εκτουρκισμό των Πομάκων και των Ρομά, ώστε να θεωρείται τούρκικη ιδιοκτησία η περιοχή που κατοικούν.
Την ίδια ώρα, όταν τα χωριά αυτά βρίσκονται στο στόχαστρο της «λαίμαργης» εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας ενώ πετιούνται σαν... την τρίχα από το ζυμάρι από τις ελληνικές κυβερνήσεις, είναι κατανοητό ότι τα πράγματα είναι δύσκολα.
Υπάρχουν άνθρωποι φτωχοί, φοβισμένοι, αγράμματοι που γίνονται ο Δούρειος Ίππος για τις παρεμβάσεις αυτές. Ο χρηματισμός, ο εκβιασμός αλλά και ο προσηλυτισμός μέσω των ιμάμηδων είναι αρκετά για να δηλώνουν Τούρκοι. Οι Πομάκοι ζουν μόνο από τους καρπούς της γης τους και αυτό είναι ο καπνός που καλλιεργείται σε όλα τα χωριά με δυσκολία λόγω της έλλειψης του νερού.
Η Φατιμέ είναι μια από τις πολλές γυναίκες που από το ξημέρωμα πασχίζει στα χωράφια.
«Από το πρωί μέχρι το απόγευμα βρίσκομαι στα χωράφια. Δυστυχώς φέτος πάλι δεν είχαμε αποτέλεσμα γιατί δεν έβρεξε αρκετά. Κοιτάμε πολλές φορές τις σοδειές μας να χάνονται από την ξηρασία και η καλύτερη ποιότητα καπνού να μην μπορεί να έχει την τύχη που της αξίζει. Από αυτό ζούμε και τώρα φανταστείτε θα κληθούμε να πληρώσουμε φόρους και λεφτά δεν έχουμε πάρει από πουθενά. Είμαστε όλοι η οικογένεια στα χωράφια και τίποτα. Κανείς μας δεν βγήκε κερδισμένος».
Ο Μεχμέτ Αλί Ιρφάν, από τα Μάνταινα είναι ένας από τους Πομάκους που δεν έσκυψε το κεφάλι, όπως λέει ο ίδιος, στην καταπίεση που πολλοί Πομάκοι ζουν καθημερινά αλλά το γεγονός το έχει πληρώσει ακριβά στην καθημερινότητά του:
«Μέχρι πρόσφατα ζούσαμε την καταπίεση. Μέχρι και μπάρα είχαμε απαγορευτική. Τώρα ζούμε την εγκατάλειψη. Ξέρετε τι σημαίνει να έρχεται ο ψευτομουφτής στα τζαμιά, να παίρνει το μικρόφωνο και να διασπείρει το μίσος; Παίζονται πολιτικά παιχνίδια μέσα από τα τζαμιά και πρέπει να παρέμβει ο εισαγγελέας. Εμείς πάμε στο τζαμί για προσευχή και μας ενοχλούν οι πολιτικές παρεμβάσεις. Υπάρχουν Τούρκοι πράκτορες ανάμεσά μας, οι οποίοι πληρώνονται για να μας γονατίζουν και να μας απειλούν να απαρνηθούμε την ελληνική μας ταυτότητα. Εγώ έχω αντισταθεί και με έχουν απειλήσει με σημειώματα με τηλεφωνήματα, με κοινωνικό αποκλεισμό. Δε με νοιάζει για μένα προσωπικά, με νοιάζει όμως για τους συγγενείς μου, που εξαιτίας μου διώκονται και αυτοί. Πρέπει η ελληνική πολιτεία να μας προστατεύσει είμαστε Έλληνες, μην μας διώχνουν από κοντά τους».
Η Εμινέ Μπουρουτζή, Πομάκα από το Δημάρειο, έκανε την επανάστασή της νωρίς. Μόλις παντρεύτηκε έβγαλε την Πομάκικη μαντίλα κι έφυγε από τα Πομακοχώρια αφού έτσι κι αλλιώς δεν είχε θέση μέσα στην οικογένειά της, που ακόμη δεν της μιλούν λόγω του γεγονότος αφού πιστεύουν ότι τους προσέβαλε. Η Εμινέ σήμερα κάνει μεγάλο αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών στα Πομακοχώρια μιλώντας για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε διεθνή συνέδρια σε όλο τον κόσμο ενώ την παράδοση και τα ήθη κι έθιμα των Πομάκων τα έκανε τραγούδια, με τα οποία επίσης κάνει αγώνα.
«Ζούμε με πολλά προβλήματα στα χωριά μας. Η ανέχεια μας γονατίζει καθημερινά. Οι άνδρες ξενιτεύονται για να φέρουν χρήματα. Όπου κι αν πάνε τους εκμεταλλεύονται. Οι γυναίκες μένουν πίσω με χιλιάδες προβλήματα, με τα παιδιά και τους γονείς, τους οποίους πρέπει να προστατεύσουν και δε μπορούν να αντιμετωπίσουν τις αδικίες. Οι περισσότερες παίρνουν ψυχοφάρμακα διότι δεν μπορούν να αντέξουν την καθημερινότητα. Αν δεν πάρουν ηρεμιστικά, δε μπορούν να κοιμηθούν. Αυτή τη στιγμή στα Πομακοχώρια έχουμε ανάγκη από γιατρούς, ψυχολόγους, ψυχιάτρους, γυναικολόγους. Οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται ούτε τους γιατρούς. Εμπιστεύονται βέβαια περισσότερο τις γυναίκες και αναζητούμε εμείς από ιδιωτική πρωτοβουλία να βρούμε γιατρούς».
Ο Βαγγέλης Δορόπουλος, δάσκαλος σε μειονοτικά σχολεία τα τελευταία 30 χρόνια έχει ζήσει την ιστορία να επαναλαμβάνεται στα μειονοτικά δημοτικά σχολεία όπου τα παιδιά μαθαίνουν τα μισά μαθήματα στα τουρκικά και τα άλλα στα ελληνικά.
Τα προβλήματα διαδέχονται το ένα το άλλο όταν οι μαθητές από το μειονοτικό δημοτικό συνεχίζουν σε μεικτό σχολείο και σοκάρονται από την αλλαγή του συστήματος αφού τα ίδια δεν είναι προχωρημένα στη γλώσσα με αποτέλεσμα να δημιουργείται χάσμα. Όμως τα προβλήματα εξελίσσονται και σε πιο περίπλοκα όταν ανάμεσα στους μαθητές διαφορετικών θρησκευμάτων, δημιουργούνται φλέρτ κι έρωτες που φέρνουν τα πάνω κάτω στις μικρές κοινωνίες.
«Μετά από τόσα χρόνια έχω αποκτήσει φιλίες και συμπάθειες. Τα παιδιά έχουν διάθεση για μάθηση και το δείχνουν. Απλώς ο τρόπος που διδάσκονται και το σύστημα τους δημιουργεί προβλήματα. Κάποτε το 2000 υπήρχαν βιβλία που στήριζαν και την γλώσσα τους. Τώρα τα πράγματα άλλαξαν και προσπαθούμε εμείς με διάφορους τρόπους να δημιουργήσουμε υλικό που να ταιριάζει στα παιδιά μειονοτικών σχολείων. Όσο για την διαφορετικότητα θέλω να πω ότι ένας κήπος είναι πιο όμορφος όταν έχει πολλά λουλούδια παρά όταν έχει μόνο τριαντάφυλλα.»
Η υπόθεση «Τουρκικό προξενείο» είναι το θέμα που απασχολεί τους πάντες στην Θράκη. Ζήτησα λοιπόν να συναντήσω τον Τούρκο πρόξενο Αλί Ριζά Ακιντζί ο οποίος με δέχτηκε στο προξενείο στην Κομοτηνή. Ήταν προετοιμασμένος για μια σειρά θεμάτων. Βεβαίως στην περίπτωση της συνάντησής μας με τον Τούρκο πρόξενο που η αλήθεια είναι ότι δεν ανοίγει εύκολα τις πόρτες του σε Έλληνα δημοσιογράφο, η θέση μας ήταν ξεκάθαρη διότι εμείς δεν μιλούσαμε για τουρκική μειονότητα αλλά για θρησκευτική μειονότητα ενώ η πλευρά της Τουρκίας μιλάει πάντα για τουρκική μειονότητα στη Θράκη. Το γεγονός προσδιόρισε μια συνάντηση εκ νέου ανάμεσά μας ώστε να απαντήσει αποκλειστικά σε ερωτήσεις μας για τα όσα πρεσβεύει το προξενείο στη Θράκη.
