η θαλάσσια περιοχή μεταξύ Μάνης – Κυθήρων απετέλεσε περιοχή έντονης πειρατικής δραστηριότητας
Η περιοχή μεταξύ Μάνης – Κυθήρων από τον 15ο ως τις αρχές του 19ου αιώνα αποτελούσε χώρο δράσης πολλών πειρατών και κουρσάρων των οποίων τα «κατορθώματα» πολλές φορές καταγράφηκαν και σε επίσημες αναφορές των τότε κρατικών φορέων. (Οθωμανικών, Ενετικών, κ.ά.). Η θαλάσσια οδός μεταξύ αυτών των περιοχών ήταν ιδιαίτερα πολυσύχναστη καθώς συνέδεε τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της Δύσης με την Κωνσταντινούπολη. Καθημερινά μεγάλα εμπορικά σκάφη της εποχής διέπλεαν την Μεσόγειο φορτωμένα με εμπορεύματα. Έτσι οι φτωχοί της εποχής πολλές φορές εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση αυτή επιδίδονταν στην πειρατεία. Παρακάτω αναδημοσιεύουμε αναφορά της εποχής (1604) από Βενετικό αρχείο του Προβλεπτή Κυθήρων για πειρατικά περιστατικά μεταξύ Μάνης – Κυθήρων.
Archivio di Stato di Venezia, Candia, rettori ed altri (1603-1604)
«Serenissimo Principe
Questi giomi passati una barca di questo locco nel venir da Vatica a qui, quando fu a mezo canale a canto l’isola de Cervi e stata asalita da doi feluche spagnole, una de sette l’altra de dodeci banchi, sopra le quali erano quatro greci et un francese, il quale fu altre volte qui con fede et patente del Papa et del Re di Spagna, per haver lingua che hebbe qui gran cortesie e certo e stato pocco grato et quelli greci pocco caritativi alia sua natione, poiche li hano svalegiati tutti havendoli tolto robbe, danari, farina, pane, oglio et sino li vestiti d’atomo et in sostanza dal far schiavi in poi il tutto operando peggio che turchi. Per comodamente svalegiar la detta barca et huomini l’hano remurchiata sopra la detta isola de Cervi et essendogli stati alcune hore nelle mani li volevano caricar de cavalli et polledri de turchi che molti se ne avanzano in quell’isola al pascolo, ma non li hano voluti per tema ch’io non li castigassi. Gli hano detto molte cose nove tra quali che doi galeote spagnuole Tuna de 14 banchi et l’altra de 16 hano preso tre barche grosse malvasiote che venivano da Millo, cariche di formento, quale vano alia Busca per questi contomi et sopra le quali barche vi erano alquanti turchi. Che l’Aga de Malvasia ha scritto al Allabei de Misitra che mandi a Maina com’ha fatto per veder di ricuperar li turchi predetti et che doi bertoni, che furono anco da noi veduti in questo canale erano maltesi et che se ne metteva in ordine altri pur di Malta, che tutte dovevano venir in questi mari. Nell’ instesso tempo anco vi era verso il Cerigoto doi altri bertoni de corso. Del resto de vaselli armati de corsari non e mai passata settimana che non si habbi sentito et veduto filuche ponentine et fuste turchesche. Ne e stata svalegiata una barca che ci portava da doicento cechini di biave et ci e venuta nova che un vasello millioto con quelli del quale io ho fatto partito per formenti et altre biave, havendo loro havuto per soventione cechini trecento a risico di questa comunita et doicento di mia raggione per l’animo ch’io tengo di giovare a questo locco, sii stato preso sopra Millo da doi fuste turchesche. Habbiamo anco come fra Modone et Corone sono all’ordine sette fuste, che con primo tempo doverano passar a questa volta per intrar in Arcipelago, ma non si sa se venirano unite o separate. Alii cinque che fu l’altro giomo la guardia di Millopotamo ci la portato nova haver vedutto venir da Caomatapan nel canale quattro galere vogando et nel medesimo tempo habbiamo dalla guardla di San Nicolo come verso l’isola de Cervi ha scoperto cinque fuste, doi grande et tre picciole. Di piu gia 15 in 16 giomi un bertone di corso shared al Cerigoto cinquanta archibugieri quali tolsero died anemali bovini et cinquanta de piccioli. Verso Millo poi tre filuche ponentine, una delle quali grande de 16 banchi abatuttesi a caso in doi fuste barbaresche hano combatutto insieme et doppo che le dette hebbero preso le fuste con morte de cinquanta turchi essendone rimasti piu di cento vivi, fermata la battaglia da ponentini con pensiero di far schiavi il resto, si posero a bottinare con gran ansieta e disordine in maniera che veduto da turchi tal bestialita feccero un sforzo prendendose armi et conttesi insieme di novo, le doi fuste con li ponentini che vi erano sopra, facendo forza et combatendo gagliardamente tagliarono piu di cento ponentini, ricuperarono le fuste et presero le filuche facendo schiavi di quelli che restomo vivi, cinquanta in circa, et sono andati a Millo carichi di molta robba si come hano referto li nostri venuti di quel locco, che hano visto dette fuste. Si la nova certissima, che ne sia laudato il signor Dio, che il berton inglese solito gia molto tempo star a Modon collegato con turchi, che ha fatto tanti danni et preso anco il vasello dell’An[drea] della Canea, nell’andar a Tunesi in Algieri e stato preso da cinque galere di Provenza sopra il quale erano molti turchi.
Grazie.
Da Cerigo a 12 decembre 1604
Di vostra Serenita
devotissimo et obligatissimo
servitore Vicenzo Pasqualigo proveditor»
τουρκική γαλιότα
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
«Αγαπητέ Πρίγκιπα
Στις αρχές Δεκεμβρίου Κυθήρια βάρκα, πού επέστρεφε στό νησί από τα Βάτικα, κοντά στο Έλαφονήσι λεηλατήθηκε από δυο Ισπανικές φελούκες, ή μια των επτά και ή άλλη των δώδεκα πάγκων κωπηλατών. Στο πλήρωμα των τελευταίων βρίσκονταν τέσσερεις Έλληνες και ένας Γάλλος. Ό τελευταίος παλαιότερα είχε παρουσιαστεί στα Κύθηρα με συστατικά γράμματα τού Πάπα και του Ισπανού βασιλιά και είχε τύχει καλής υποδοχής. Τόσο ό Γάλλος όσο και οι Έλληνες φάνηκαν αχάριστοι, καθώς καταλήστευσαν τη βάρκα, παίρνοντας τα χρήματα, το αλεύρι, το ψωμί, το λάδι και ακόμη τα προσωπικά ενδύματα. Ή βάρκα προσάραξε στην Ελαφόνησο και οι Ισπανοί θέλησαν προς στιγμή να φορτώσουν άλογα, πού άνηκαν σε Τούρκους και έβοσκαν στο νησάκι. Φοβήθηκαν όμως την επέμβαση των Βενετών και εγκατέλειψαν την Ελαφόνησο. ’Από το πλήρωμα της βάρκας ό προβλεπτής έμαθε πολλά νέα, πού αναφέρει αναλυτικά, όπως παρακάτω
α) Δύο Ισπανικές γαλιώττες, ή μία των δεκατεσσάρων και ή άλλη των δεκαέξι πάγκων, κυρίευσαν τρεις μεγάλες μονεμβασιώτικες βάρκες, πού έρχονταν με σιτάρι από τη Μήλο και πήγαιναν στη Μπούσκα των Κυθήρων με τουρκικό πλήρωμα. Ό αγάς της Μονεμβασίας έγραψε στον Άλημπέη τοϋ Μυστρά να φροντίσει για την ανάκτηση του πληρώματος.
β) Στο ίδιο κανάλι θεάθηκαν δυο μαλτέζικα μπερτόνια, αλλά δεν ήταν και τα μόνα μαλτέζικα.
γ) Την ίδια περίοδο προς τα Αντικύθηρα περνούσαν δυο πειρατικά μπερτόνια.
δ) Δεν περνούσε εβδομάδα, πού να μη διέρχονται δυτικές φελούκες και τουρκικές φούστες.
ε) Ληστεύτηκε βάρκα, πού μετέφερε δημητριακά αξίας διακοσίων τσεκινιών.
στ) Καράβι της Μήλου κυριεύτηκε κοντά στο ίδιο νησί από δύο τουρκικές φούστες. Είχε σταλεί από τα Κύθηρα, για να παραλάβει σιτάρι και δημητριακά. Για τον λόγο αυτό είχε λάβει τριακόσια τσεκίνια από την Κοινότητα των Κυθήρων και διακόσια τσεκίνια από τον προβλεπτή.
ζ) Μεταξύ Μεθώνης και Κορώνης έπλεαν επτά φούστες, πού ετοιμάζονταν να έλθουν στο Αιγαίο.
η) Στις 5 Δεκεμβρίου ή φρουρά τού Μυλοπόταμου ειδοποίησε ότι από τον κάβο Ματαπάν (= Ταίναρο) έρχονταν τέσσερεις γαλέρες.
θ) Ή φρουρά τού ‘Αγίου Νικολάου διαμήνυσε ότι προς την Ελαφόνησο υπήρχαν πέντε φούστες (δύο μεγάλες και τρεις μικρές).
ι) Πριν 15-16 ημέρες πειρατικό μπερτόνι αποβίβασε στα ’Αντικύθηρα πενήντα άρκιβουζιέρους, πού έκλεψαν δέκα βοοειδή και πενήντα μικρά ζώα.
ια) Κοντά στη Μήλο τρεις δυτικές φελούκες (ή μία των 16 πάγκων) επιτέθηκαν σε δυο μπαρμπαρέζικες φούστες και τις κυρίευσαν. Σκοτώθηκαν πενήντα Τούρκοι και αιχμαλωτίστηκαν πάνω από εκατό. Οι δυτικοί άρχισαν με βαναυσότητα να απογυμνώνουν τούς Τούρκους, πού τελικά εξεγέρθηκαν και σκότωσαν περισσότερους από εκατό δυτικούς. Οι Τούρκοι ξαναπήραν τις δυο φούστες καί τις τρεις φελούκες, αιχμαλώτισαν περίπου πενήντα δυτικούς καί με όλη τη λεία έφθασαν στη Μήλο.
ιβ) Έγινε γνωστό ότι το εγγλέζικο μπερτόνι, πού έπλεε κοντά στη Μεθώνη, σε συνεργασία με τούς Τούρκους, καί επέφερε σοβαρές ζημιές στην περιοχή καί είχε συλλάβει το βασέλλο τού Ανδρέα από τα Χανιά, πού πήγαινε στην Τυνησία, πιάστηκε από πέντε γαλέρες της Προβηγκίας. Στο μπερτόνι υπήρχαν πολλοί Τούρκοι.»
κάστρο Μυλοποτάμου – Κύθηρα χαρακτηριστικός ο Ενετικός λέοντας στην είσοδο
Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό το πόσο μεγάλος ήταν ο αντίκτυπος της πειρατείας στις περιοχές της Μάνης και των Κυθήρων. Αποτελέσματα αυτών των περιστατικών ήταν οι δημιουργία κρυφών – ορεινών οικισμών ενώ μην ξεχνάμε την ερήμωση ολόκληρων περιοχών ή τις πληθυσμιακές μετεγκαταστάσεις.
