Αποδοχή της κληρονομίας
Η αποδοχή της κληρονομίας μπορεί να είναι ρητή ή σιωπηρή.
Ρητή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε συνήθως όταν αυτή γίνεται με σκοπό τη μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί ακινήτου της κληρονομιάς. Στην περίπτωση αυτή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο.
Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε όταν η θέληση του προσωρινού κληρονόμου να γίνει οριστικός συνάγεται από τις πράξεις ή τις παραλείψεις του. Τέτοιες πράξεις που δείχνουν τη θέληση αυτή είναι πχ η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου που αναγράφει τον αιτούντα ως κληρονόμο, η άσκηση διεκδικητικής αγωγής για πράγμα της κληρονομίας που έλαβε τρίτος, η υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς, η χρησιμοποίηση πράγματος της κληρονομιάς σαν δικό του πράγμα και άλλες
Εκτός όμως και από τις ανωτέρω δύο περιπτώσεις, ο νόμος συνάγει αποδοχή της κληρονομιάς και από την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας για αποποίηση, πρόκειται δηλαδή για πλασματική αποδοχή κληρονομιάς. Ειδικότερα, εάν ο προσωρινός κληρονόμος δεν αποποιηθεί εγκαίρως την κληρονομιά, ήτοι εντός τεσσάρων μηνών από τότε που έμαθε ότι κατέστη κληρονόμος και το λόγο για τον οποίο κατέστη κληρονόμος, τεκμαίρεται ότι την αποδέχθηκε. Ακόμη και αν η προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς παρήλθε άπρακτη από τον κληρονόμο από αμέλεια, αυτός αποκτά την ιδιότητα του οριστικού κληρονόμου παρά τη θέλησή του και η κατάσταση αυτή είναι αμετάκλητη. Κατά συνέπεια βαρύνεται αυτός και με την προσωπική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς και καμία δυνατότητα δεν έχει πλέον να περιορίσει την ευθύνη του μέχρι το ενεργητικό της (συνολική αξία της κληρονομιάς)
Εάν δεν γίνει η σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου όπου αναφέρονται τα ακίνητα της κληρονομίας και η μεταγραφή του στο οικείο Υποθηκοφυλακείο, κάποιος θεωρείται μεν κληρονόμος, όμως δεν έχει κυριότητα στα ακίνητα
Προθεσμία για τη ρητή αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Δήλωση στην ΔΟΥ
Νομικά δεν τίθεται προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή του στο οικείο υποθηκοφυλακείο, η οποία μπορεί να γίνει οποτεδήποτε. Όμως φορολογικά τίθεται εξάμηνη προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με την υποβολή δήλωσης στην αρμόδια ΔΟΥ, η οποία αρχίζει α) όταν υπάρχει διαθήκη, από τότε που αυτή δημοσιεύθηκε στα βιβλία του αρμόδιου Πρωτοδικείου και β) όταν δεν υπάρχει διαθήκη, από τότε που επήλθε ο θάνατος του κληρονομούμενου και αποκτήθηκε η ιδιότητα του προσωρινού κληρονόμου. Εάν παρέλθει η εν λόγω εξάμηνη προθεσμία άπρακτη, δεν υπάρχει κίνδυνος απώλειας του δικαιώματος στα πράγματα της κληρονομιάς, όμως για κάθε μήνα που δεν γίνεται η αποδοχή επιβάλλεται ένα μικρό πρόστιμο πρόστιμο από τη ΔΟΥ, το οποίο καταβάλλεται όταν και αν γίνει η υποβολή δήλωσης στη ΔΟΥ για σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης αποδοχής κληρονομιάς
Αποδοχή κληρονομίας με το ευεργέτημα της απογραφής
Ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα, ενός τεσσάρων μηνών από τότε που έλαβε γνώση ότι κατέστη κληρονόμος και την αιτία της κληρονομιάς, να προβεί σε αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, περιορίζοντας την ευθύνη του για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς μέχρι το ενεργητικό της, δηλαδή μέχρι τη συνολική αξία της κληρονομίας. Στην περίπτωση αυτή οι δανειστές του κληρονομούμενου – θανόντος δεν έχουν το δικαίωμα να επιδιώξουν την ικανοποίηση της απαίτησης που είχαν κατά του κληρονομούμενου στρεφόμενοι κατά της ατομικής περιουσίας του κληρονόμου, ο οποίος αποδέχθηκε με το ευεργέτημα της απογραφής. Η κληρονομιά, αν και περιέρχεται στην κυριότητα του κληρονόμου, είναι εντούτοις χωρισμένη από την ατομική του περιουσία και προσφέρεται για την ικανοποίηση των δανειστών για τις απαιτήσεις τους κατά του κληρονομούμενου – θανόντος.
Η αποποίηση της κληρονομιάς
Η αποποίηση της κληρονομίας επιλέγεται αν τα χρέη του κληρονομούμενου και οι υποχρεώσεις της κληρονομιάς είναι τόσες πολλές που δεν συμφέρει η αποδοχή.
Αποποίηση κληρονομιάς είναι η δήλωση του προσωρινού κληρονόμου ότι δεν δέχεται την κληρονομιά, ότι δηλαδή δεν επιθυμεί να γίνει οριστικός κληρονόμος. Η δήλωση γίνεται στη γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου (στην περιφέρεια του οποίου δηλαδή είχε την κατοικία του ή τη διαμονή του ο κληρονομούμενος κατά το χρόνο του θανάτου του), ενός τεσσάρων μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής (ότι δηλαδή κατέστη προσωρινός κληρονόμος) και του λόγου της κληρονομιάς. Σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στην αλλοδαπή ή που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν έμενε στην αλλοδαπή, η προθεσμία αυτή ανέρχεται στο ένα έτος.
Η αποποίηση αναφέρεται μόνο στο σύνολο της κληρονομιάς και δεν μπορεί αν περιοριστεί σε μέρος αυτής.
Η αποποίηση κληρονομιάς για λογαριασμό των ανήλικων τέκνων γίνεται από τους γονείς τους
Υποβολή Δήλωσης κληρονομιάς
1. Από τον υπόχρεο ή από πληρεξούσιο
Η δήλωση υποβάλλεται με κατάθεση στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας από τους υπόχρεους κατά το άρθρο 61 ή από τους πληρεξουσίους αυτών και υπογράφεται από αυτούς ενώπιον του αρμόδιου υπαλλήλου που την παραλαμβάνει.
2. Με δικαστικό επιμελητή ή με δικηγόρο
Η δήλωση οποιουδήποτε υπόχρεου μπορεί να επιδοθεί στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας και με δικαστικό επιμελητή, στην περίπτωση όμως αυτή το γνήσιο της υπογραφής των υπόχρεων ή των πληρεξουσίων, καθώς και η τυχόν αδυναμία υπογραφής, βεβαιώνονται ατελώς από οποιαδήποτε διοικητική αρχή, με εξαίρεση την περίπτωση κατά την οποία η δήλωση υπογράφεται από πληρεξούσιο δικηγόρο, οπότε αρκεί η αναγραφή των στοιχείων της επαγγελματικής ταυτότητας του.
3. Όταν ο υπόχρεος αδυνατεί να την υπογράψει
Αν ο υπόχρεος σε δήλωση αδυνατεί να την υπογράψει, η αδυναμία αυτή βεβαιώνεται έγγραφα και ενυπόγραφα στη δήλωση από τον αρμόδιο υπάλληλο που την παραλαμβάνει.
4. Πληρεξουσιότητα με απλή επιστολή
Η πληρεξουσιότητα για την υποβολή της δήλωσης μπορεί να δοθεί και με απλή επιστολή, η οποία θεωρείται ατελώς για το γνήσιο της υπογραφής του αντιπροσωπευομένου από οποιαδήποτε διοικητική αρχή.
5. Όταν ο υπόχρεος διαμένει εκτός της περιφέρειας της αρμόδιας ΔΟΥ
Αν ο υπόχρεος σε δήλωση διαμένει εκτός της περιφέρειας της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας, η δήλωση μπορεί να υποβληθεί στον προϊστάμενο της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας του τόπου διαμονής του.
Στην περίπτωση αυτή, οι αρχές που παραλαμβάνουν τις δηλώσεις έχουν υποχρέωση να τις καταχωρούν την ίδια ημέρα στο οικείο υπηρεσιακό πρωτόκολλο και να τις αποστέλλουν, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, με απόδειξη στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας. Ως ημερομηνία παραλαβής της δήλωσης στην περίπτωση αυτή λογίζεται η αναγραφόμενη στη δήλωση ημερομηνία καταχώρισης στο υπηρεσιακό πρωτόκολλο της αρχής που την παραλαμβάνει.
6. Όταν ο υπόχρεος διαμένει στην αλλοδαπή.
Αν ο υπόχρεος σε δήλωση διαμένει στην αλλοδαπή, η δήλωση μπορεί να υποβληθεί στο οικείο Ελληνικό Προξενείο.
Στην περίπτωση αυτή, οι αρχές που παραλαμβάνουν τις δηλώσεις έχουν υποχρέωση να τις καταχωρούν την ίδια ημέρα στο οικείο υπηρεσιακό πρωτόκολλο και να τις αποστέλλουν, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, με απόδειξη στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας. Ως ημερομηνία παραλαβής της δήλωσης στην περίπτωση αυτή λογίζεται η αναγραφόμενη στη δήλωση ημερομηνία καταχώρισης στο υπηρεσιακό πρωτόκολλο της αρχής που την παραλαμβάνει.
7. Χορήγηση απόδειξης παραλαβής από αυτόν που παραλαμβάνει την δήλωση.
Αυτός που παραλαμβάνει τη δήλωση υποχρεώνεται να χορηγεί σε αυτόν που την υποβάλλει απόδειξη παραλαβής. (Ν.2961/2001 άρθρο 68)
Τα άρθρα του Αστικού Κώδικα που αναφέρονται στην κληρονομία είναι τα εξής:
Άρθρο 1846. Αυτοδίκαιη κτήση: Ο κληρονόμος αποκτά αυτοδικαίως την κληρονομία μόλις γίνει η επαγωγή, με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 1198.
Άρθρο 1847. Αποποίηση: Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στην επαγωγή από διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης. Αν ο κληρονόμος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διάμενε στο εξωτερικό, η προθεσμία είναι ενός έτους. Η προθεσμία αναστέλλεται από τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή.
Άρθρο 1848. Δήλωση αποποίησης: Η αποποίηση γίνεται με δήλωση στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας. Για αποποίηση που γίνεται με αντιπρόσωπο απαιτείται ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Το δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία που του έχει επαχθεί εξ αδιαθέτου.
Άρθρο 1849. Η αποποίηση είναι άκυρη αν ο κληρονόμος έχει ρητά ή σιωπηρά δηλώσει ότι αποδέχεται την κληρονομία. Από τη σύνταξη απογραφής της κληρονομίας και μόνο δεν συνάγεται τέτοια δήλωση.
Άρθρο 1850. Η αποποίηση είναι άκυρη, αν γίνει μετά την πάροδο της προθεσμίας για αποποίηση. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή.
Άρθρο 1851. Αποποίηση χωρίς επαγωγή: Η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομίας είναι άκυρη, αν έγινε πριν από την επαγωγή ή από πλάνη ως προς το λόγο της επαγωγής. Επίσης είναι άκυρη, αν έγινε υπό αίρεση ή προθεσμία ή για μέρος της κληρονομίας.
Άρθρο 1852. Αποποίηση και αποδοχή από άλλο λόγο: Εκείνος που αποποιήθηκε την κληρονομία που του έχει επαχθεί από διαθήκη μπορεί να την αποδεχτεί, αν ύστερα του επαχθεί εξ αδιαθέτου.
Άρθρο 1853. Περισσότερες μερίδες: Αν ο κληρονόμος καλείται σε περισσότερες μερίδες από τον ίδιο ή από διάφορους λόγους, μπορεί να αποδεχτεί ή να αποποιηθεί κάθε μία απ’ αυτές χωριστά, εκτός αν ο διαθέτης διέταξε διαφορετικά.
Άρθρο 1854. Οι κληρονόμοι του κληρονόμου: Το δικαίωμα για αποποίηση της κληρονομία μεταβαίνει στους κληρονόμους του κληρονόμου.
Άρθρο 1855. Αν πεθάνει ο κληρονόμος πριν από την παρέλευση της προθεσμίας για αποποίηση, η προθεσμία αυτή δεν λήγει πριν από την παρέλευση της προθεσμίας για αποποίηση που τάσσεται για την κληρονομία του κληρονόμου. Αν υπάρχουν περισσότεροι κληρονόμοι του κληρονομούμενου, ο καθένας μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία κατά το μέρος που αντιστοιχεί στη μερίδα του.
Άρθρο 1856. Συνέπειες της αποποίησης: Αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομία η επαγωγή προς εκείνον που αποποιήθηκε θεωρείται ότι δεν έγινε. Η κληρονομία επάγεται σ’ εκείνον που θα είχε κληθεί, αν εκείνος που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά το θάνατο του κληρονομούμενου. Η επαγωγή θεωρείται ότι έγινε κατά το θάνατο του κληρονομούμενου.
Άρθρο 1857. Αμετάκλητο της αποποίησης: Η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομίας είναι αμετάκλητη. Η αποδοχή ή η αποποίηση που οφείλεται σε πλάνη ή απειλή ή απάτη κρίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις για τις δικαιοπραξίες – η αγωγή για την ακύρωση τους παραγράφεται μετά ένα εξάμηνο. Η πλάνη σχετικά με το ενεργητικό ή το παθητικό της κληρονομίας δεν θεωρείται ουσιώδης. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται και σε αποδοχή που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας για αποποίηση.
Άρθρο 1858. Αγωγές κατά της κληρονομίας: Όσο ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα να αποποιηθεί την κληρονομία δεν μπορεί να ασκηθεί δικαστικώς εναντίον του αξίωση που στρέφεται κατά της κληρονομίας, εκτός αν έχει διοριστεί κηδεμόνας της σχολάζουσας κληρονομίας.
Άρθρο 1859. Η διαχείριση πριν από την αποποίηση: Διαχειριστική πράξη που έγινε από εκείνον που αποποιήθηκε, πριν από την αποποίηση της κληρονομίας, κρίνεται απέναντι στον κληρονόμο κατά τις διατάξεις για τη διοίκηση αλλοτρίων. Η διάθεση αντικειμένου πριν από την αποποίηση της κληρονομίας, από εκείνον που την αποποιήθηκε, εφόσον δεν μπορούσε χωρίς ζημία της κληρονομίας να αναβληθεί, καθώς και η μονομερής δικαιοπραξία τρίτου προς αυτόν ως κληρονόμο, παραμένουν ισχυρές και μετά την αποποίηση.
