"Εγκέφαλος" της επιχείρησης ήταν ο Άγγλος επισμηναγός Roger Bushell. Από τους 76 κρατούμενους που απέδρασαν μόλις 3 (πιλότοι της RAF) κατάφεραν να επιστρέψουν στη Βρετανία μέσω Σκανδιναβίας. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν και 50 από αυτούς εκτελέστηκαν με διαταγές του Χίτλερ. Ανάμεσα τους και ο Έλληνας ανθυποσμηναγός Σωτήριος Σκάντζικας της 336 Μ.Β.
Ο Roger Bushell με τον RobTuck
Ο τάφος του Roger Bushell στο Poznań της Πολωνίας
Για την απόδραση κατασκεύασαν τρία τούνελ που είχαν μάλιστα και ονόματα:Τον "Tom", τον "Dick" και τον "Harry"
Το μεγαλοφυές σχέδιο του Σμηναγού της RAF Roger Bushell
O Bushell ήταν έγκλειστος στην Βόρεια Πτέρυγα, όπου στεγάζονταν Βρετανοί αεροπόροι. Συγκαλώντας μια συνεδρίαση της Επιτροπής Αποδράσεων, ο Bushell σόκαρε τους πάντες με το σχέδιό του. Η παρουσίαση του σχεδίου του ξεκίνησε με έναν πρόλογο που λειτούργησε σαν καμπανάκι για τους υπόλοιπους:
”Όλοι εμείς που βρισκόμαστε σ΄αυτήν εδώ την αίθουσα ζούμε με δανεικό χρόνο. Δικαιωματικά θα έπρεπε να είμαστε νεκροί. Ο μόνος λόγος που ο Θεός μας επέτρεψε να ζούμε ακόμη, είναι για να μπορέσουμε να κάνουμε Κόλαση τη ζωή αυτών των Ούννων. Στην Βόρεια Πτέρυγα θα επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας για την ολοκλήρωση μιας κεντρικής σήραγγας διαφυγής. Δεν θα κατασκευάσει κανείς άλλος κάποιο άλλο τούνελ. Θα σκάψουμε τρεις ποτισμένες στο αίμα σήραγγες. Τις Tom, Dick και Harry. Μία απ΄όλες θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα.”.
Ο Bushell εισηγήθηκε την απόδραση 200 και πλέον ατόμων, που αποδρώντας θα έφεραν πολιτική περιβολή και θα διέθεταν μια πλήρη σειρά πλαστών εγγράφων αποδεικτικών για την υποτιθέμενη ταυτότητα του καθενός από αυτούς.
Ο φράχτης του στρατοπέδου
Η κατασκευή της σήραγγας "Tom" ξεκίνησε σε μια σκοτεινή γωνιά μιας αίθουσας σε ένα από τα κτίρια της Βόρειας Πτέρυγας. Η είσοδος του "Dick" είναι ιδιαίτερα προσεκτικά κρυμμένη σε ένα φρεάτιο αποστράγγισης σε μία από τις τουαλέτες. Τέλος η είσοδος του "Harry" ήταν κρυμμένη κάτω από μια σόμπα. Περισσότεροι από 600 κρατούμενοι συμμετείχαν με κάθε μέσο και τρόπο στην κατασκευή τους.
Η κατασκευή του τούνελ
Οι σήραγγες κατασκευάστηκαν σε αρκετά μεγάλο βάθος περίπου εννέα μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, αλλά το πλάτος αυτών ήταν αρκετά μικρό, περίπου εξήντα εκατοστά. Οι αμμώδεις τοίχοι των τούνελ στηρίζονταν με κομμάτια ξύλων, που πάρθηκαν από όλο το στρατόπεδο. Μια κύρια πηγή αυτών των ξύλινων τοιχωμάτων ήταν τα κρεβάτια των αιχμαλώτων.
Φωτογραφίες από το τούνελ
Σημαντικό ήταν να διασφαλιστούν τα άτομα εκείνα που έσκαβαν, καθόσον θα έπρεπε να έχουν αρκετό οξυγόνο για να αναπνεύσουν και ταυτόχρονα να μείνουν οι λαπτήρες τους αναμμένοι. Μια αντλία λοιπόν σε κάθε τούνελ κατασκευάστηκε για να παρέχει καθαρό αέρα κατά μήκος των σωληνώσεων , εφεύρεση του Σμηναγού Bob Nelson.
Οι Γερμανοί γνώριζαν ότι κάτι σημαντικό συνέβαινε, αλλά όλες οι προσπάθειές τους για να ανακαλύψουν σήραγγες διαφυγής απέτυχε.
Η αρχή του τούνελ "Harry"
Το τούνελ
Το τέλος του τούνελ "Harry"
Σχέδιο του τούνελ "Harry"
Που βρισκόταν το Stalag Luft ΙΙΙ
Βρισκόταν στην περιοχή της Κάτω Σιλεσίας κοντά στην πόλη Σαγκάν (Zagan) της σημερινής Πολωνίας 160 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Βερολίνου. Η περιοχή επιλέχθηκε γιατί θα ήταν δύσκολο κανείς να ξεφύγει διαμέσου της διάνοιξης σηράγγων
Ασπρόμαυρη φωτογραφία του στρατοπέδου
Πως ήταν σχεδιασμένο το στρατόπεδο
Αρχικά δημιουργήθηκε η Ανατολική Πτέρυγα η οποία άνοιξε στις 21 Μαρτίου 1942. Το πρώτο κύμα κρατουμένων ήταν Βρετανοί της RAF και αξιωματικοί της Ναυτικής Αεροπορίας που έφτασαν στο στρατόπεδο τον Απρίλιο του 1942.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκε η Κεντρική Πτέρυγα η οποία άνοιξε άνοιξε στις 11 Απριλίου 1942, αρχικά για τους Βρετανούς λοχίες, αλλά μέχρι το τέλος του 1942 αντικαταστάθηκαν από τους αντίστοιχους Αμερικανούς.
Τρίτη είναι η Βόρεια Πτέρυγα η οποία δημιουργήθηκε για τους Βρετανούς αεροπόρους. Άνοιξε στις 29 Μαρτίου 1943 και ήταν αυτή στην οποία έγινε η Μεγάλη Απόδραση.
Τέταρτη είναι η Νότια Πτέρυγα δημιουργήθηκε για τους Αμερικανούς ξεκίνησε να λειτουργεί το Σεπτέμβριο του 1943 και οι αιχμάλωτοι (Αμερικανική Αεροποορία- USAAF) άρχισαν να έρχονται στο στρατόπεδο σε σημαντικούς αριθμούς τον επόμενο μήνα.
Τέλος είναι η Δυτική Πτέρυγα η οποία άνοιξε τον Ιούλιο του 1944 και αυτή προοριζόταν για Αμερικανούς αξιωματικούς.
Η κάθε πτέρυγα αποτελείτο από δεκαπέντε σπιτάκια-καλύβες . Κάθε δωμάτιο από αυτές τις καλύβες είχε διαστάσεις 3 μέτρα Χ 3,7 μέτρα και χρησιμοποιείτο για κατάλυμα δεκαπέντε αντρών, που κοιμόντουσαν σε πέντε τριπλές κατά ύψος κουκέτες.
αεροφωτογραφία του Stalag Luft III
Η ζωή στο στρατόπεδο
Το Stalag Luft III είχε το καλύτερο οργανωμένο πρόγραμμα αναψυχής από κάθε άλλο στρατόπεδο αιχμαλώτων (POW) στη Γερμανία. Κάθε Πτέρυγα είχε αθλητικά γήπεδα και βόλεϊ. Οι κρατούμενοι συμμετείχαν στο μπάσκετ, στο softball, στην πυγμαχία, στο ποδόσφαιρο, στο βόλεϊ, στο πινγκ-πονγκ, και διοργανώνονταν εσωτερικά πρωταθλήματα για τα περισσότερα αθλήματα.
Μια πισίνα, μικρή σχετικά 5 Χ 6 μέτρα και βαθιά 5 μέτρα, που χρησιμοποιείτο ως δεξαμενή νερού για πυρόσβεση ήταν υπό περιστάσεις διαθέσιμη για κολύμπι.
Μνημείο νεκρών κοντά στο Żagań
Το στρατόπεδο είχε μια δύναμη 800 ανδρών ως φρουρά που κύρια αποτελείτο από παλαίμαχους καταπονημένους από τις μάχες στρατιώτες ή από τραυματίες στρατιώτες που βρίσκονταν στο αναρρωτικό στάδιο μετά από μακροχρόνια νοσηλεία. Επειδή οι φρουροί προέρχονταν από την Αεροπορία οι κρατούμενοι τύγχαναν καλύτερης μεταχειρίσεως από εκείνη που επιφυλασσόταν σε άλλους αιχμαλώτους πολέμου στη Γερμανία.
Ο Friedrich Wilhelm von Lindeiner-Wildau, διοικητής του Stalag Luft III
Μάλιστα ο υποδιοικητής του στρατοπέδου Ταγματάρχης Gustav Simoleit ήταν καθηγητής Ιστορίας Γεωγραφίας και Εθνολογίας πριν από τον πόλεμο, μιλούσε αρκετές γλώσσες όπως αγγλικά, ρωσικά, πολωνικά και τσέχικα. Τοποθετήθηκε στο Σαγκάν στις αρχές του 1943 και τελικά απόκτησε μεγάλες συμπάθειες μεταξύ των αιχμαλώτων αγνοώντας πληθώρα απαγορεύσεων , παρέχοντας μάλιστα πλήρεις στρατιωτικές τιμές στις κηδείες των αιχμαλώτων του στρατοπέδου, μηδέ εξαιρουμένης της περιπτώσεως ενός εβραίου αεροπόρου.
Σωτήριος Σκάτζικας: Ένας Έλληνας στη "Μεγάλη απόδραση"
Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα. Τον Σεπτέμβριο του 1940 κατατάχθηκε στη Σχολή Αεροπορίας. Μετά την κατάρρευση του Ελληνικού Μετώπου πήγε στη Μέση Ανατολή, όπου συνέχισε την εκπαίδευσή του και τον Ιούλιο του 1942 ονομάστηκε Αρχισμηνίας χειριστής και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Αφρικανικού Μετώπου.
Κατά την μάχη της Κρήτης κατέπεσε με το αεροπλάνο του Hurricane (HW250) της 336ης Μοίρας Διώξεως στο έδαφος, αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε ως αιχμάλωτος πολέμου στη Γερμανία.
Ο Σωτήρης Σκάντζικας με τον μεγαλύτερο αδελφό του Σαράντη, σε μιά φωτογραφία παρμένη στην Ν.Ροδεσία.
Ο Σκάντζικας θα οδηγηθεί ως αιχμάλωτος πολέμου στο Stalag Luft III. Ο Σκάντζικας Θα είναι από αυτούς που κατάφεραν να βγουν από το στρατόπεδο. Θα συλληφθεί και θα εκτελεσθεί μαζί με άλλους 49.
Ο Ελευθ. Αθανασάκης, ο Σωτήρης Σκάντζικας και ένας τεχνικός ποζάρουν μπροστά απο ένα Χάρικαίην ΙΙc.
Συμμαχικό νεκροταφείο της πόλης Πόζναν (Poznan) στην Πολωνία
Οι άνδρες της Gestapo τους πυροβόλησαν από πίσω προφασιζόμενοι ότι οι συλληφθέντες προσπαθούσαν να αποδράσουν. Εκτός απ’ αυτό, για να εξαφανίσουν κάθε ίχνος του εγκλήματος τους, αποτεφρώσανε τα πτώματα τους. Η λήκυθος με τη στάχτη του Σκάντζικα βρίσκεται στο στρατιωτικό κοιμητήριο του Poznan, στη Πολωνία. Η ορθή ημερομηνία του θανάτου του, όπως έχει πια σήμερα
διαπιστωθεί, είναι η 30η Μαρτίου 1944.
