Για δεκαετίες, οι αρχαιολόγοι παρέμεναν «γαντζωμένοι» γύρω από την ταυτότητα ενός σκελετού του 10ου μ.Χ. αιώνα που είχε ανακαλυφθεί στο Κάστρο της Πράγας και τα υπολείμματα του οποίου είχαν αξιοποιήσει τόσο οι Ναζί όσο και οι Σοβιετικοί, για ιδεολογικούς σκοπούς.
Ωστόσο, οι προσπάθειες να ανακαλυφθεί η πραγματική ταυτότητα της ηλικίας 1.000 ετών σκελετού, έρχονται να αποκαλύψουν πολλά περισσότερα για εμάς παρά για αυτή καθαυτή.
Ο σκελετός βρίσκεται ξαπλωμένος, με το κεφάλι του να γέρνει προς τα αριστερά, το δεξί του χέρι να ακουμπά πάνω σ’ ένα σιδερένιο σπαθί. Διπλά στο αριστερό χέρι του υπάρχει ένα ζευγάρι μαχαιριών, με τα σκελετωμένα δάχτυλα να φτάνουν ίσα που να τ’ αγγίζουν.
Δίπλα από τον ώμο του υπάρχει κάτι που θυμίζει λεπίδα ξυραφιού καθώς κι ένα ατσάλινο τσακμάκι – ένας μεσαιωνικός αναπτήρας που θεωρείτο σύμβολο κοινωνικής θέσης όσο τίποτε άλλο.
Στα πόδια του σκελετού βρίσκονται τα υπολείμματα ενός μικρού ξύλινου κουβά – όμοιου με εκείνου που χρησιμοποιούνται ως τελετουργικά σκεύη για ποτά από τους Βίκινγκς – και η λάμα ενός σιδερένιου τσεκουριού.
Ωστόσο, εκείνο που τραβά τα βλέμματα είναι το σπαθί του πολεμιστή: Κάτι λιγότερο από ένα μέτρο σε μήκος, συνιστά ένα σύμβολο ισχύος και ομορφιάς, παρά τους 10 αιώνες διάβρωσης που φέρει επάνω του.
Για δεκαετίες, οι αρχαιολόγοι παρέμεναν «γαντζωμένοι» γύρω από την ταυτότητα ενός σκελετού του 10ου μ.Χ. αιώνα που είχε ανακαλυφθεί στο Κάστρο της Πράγας και τα υπολείμματα του οποίου είχαν αξιοποιήσει τόσο οι Ναζί όσο και οι Σοβιετικοί, για ιδεολογικούς σκοπούς.
Ωστόσο, οι προσπάθειες να ανακαλυφθεί η πραγματική ταυτότητα της ηλικίας 1.000 ετών σκελετού, έρχονται να αποκαλύψουν πολλά περισσότερα για εμάς παρά για αυτή καθαυτή.
Ο σκελετός βρίσκεται ξαπλωμένος, με το κεφάλι του να γέρνει προς τα αριστερά, το δεξί του χέρι να ακουμπά πάνω σ’ ένα σιδερένιο σπαθί. Διπλά στο αριστερό χέρι του υπάρχει ένα ζευγάρι μαχαιριών, με τα σκελετωμένα δάχτυλα να φτάνουν ίσα που να τ’ αγγίζουν.
Δίπλα από τον ώμο του υπάρχει κάτι που θυμίζει λεπίδα ξυραφιού καθώς κι ένα ατσάλινο τσακμάκι – ένας μεσαιωνικός αναπτήρας που θεωρείτο σύμβολο κοινωνικής θέσης όσο τίποτε άλλο.
Στα πόδια του σκελετού βρίσκονται τα υπολείμματα ενός μικρού ξύλινου κουβά – όμοιου με εκείνου που χρησιμοποιούνται ως τελετουργικά σκεύη για ποτά από τους Βίκινγκς – και η λάμα ενός σιδερένιου τσεκουριού.
Ωστόσο, εκείνο που τραβά τα βλέμματα είναι το σπαθί του πολεμιστή: Κάτι λιγότερο από ένα μέτρο σε μήκος, συνιστά ένα σύμβολο ισχύος και ομορφιάς, παρά τους 10 αιώνες διάβρωσης που φέρει επάνω του.
Μήπως ήταν Βίκινγκ;
Μιλώντας στο BBC, ο καθηγητής Μεσαιωνικής Αρχαιολογίας της Τσεχικής Ακαδημίας Επιστημών, Γιαν Φρόλικ, είπε: «Το σπαθί είναι καλής ποιότητας. Πιθανότατα κατασκευάστηκε στη δυτική Ευρώπη».
Αυτός ο τύπος σπαθιού χρησιμοποιείτο από τους Βίκινγκς στη βόρεια Ευρώπη, τη σύγχρονη Γερμανία, την Αγγλία και την κεντρική Ευρώπη αλλά και από άλλους.
«Συνεπώς τα περισσότερα τμήματα του εξοπλισμού του έχουν καταγωγή Βίκινγκ ή τουλάχιστον ομοιάζουν σε αυτή. Όμως η εθνικότητά του παραμένει ένα ερώτημα», δήλωσε ο δρ. Φρόλικ.
Αυτό ήταν το ερώτημα που κέντριζε αλλά και προκαλούσε σύγχυση στους ιστορικούς, από τότε που ο σκελετός του πολεμιστή ήρθε στο φως στο Κάστρο της Πράγας, από τον Ουκρανό αρχαιολόγο, Ιβάν Μπορκόφσκι, το 1928.
Ο Μπορκόφσκι, ένας εξόριστο από την εποχή του ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου, ενδέχεται να ήταν επικεφαλής των ανασκαφών. Ωστόσο, όντας ένας απλός βοηθός του επικεφαλής αρχαιολογίας στο Εθνικό Μουσείο της Πράγας, είχε παρεμποδιστεί από το να δημοσιεύσει τα δικά του συμπεράσματα γι’ αυτές.
Μιλώντας στο BBC, ο καθηγητής Μεσαιωνικής Αρχαιολογίας της Τσεχικής Ακαδημίας Επιστημών, Γιαν Φρόλικ, είπε: «Το σπαθί είναι καλής ποιότητας. Πιθανότατα κατασκευάστηκε στη δυτική Ευρώπη».
Αυτός ο τύπος σπαθιού χρησιμοποιείτο από τους Βίκινγκς στη βόρεια Ευρώπη, τη σύγχρονη Γερμανία, την Αγγλία και την κεντρική Ευρώπη αλλά και από άλλους.
«Συνεπώς τα περισσότερα τμήματα του εξοπλισμού του έχουν καταγωγή Βίκινγκ ή τουλάχιστον ομοιάζουν σε αυτή. Όμως η εθνικότητά του παραμένει ένα ερώτημα», δήλωσε ο δρ. Φρόλικ.
Αυτό ήταν το ερώτημα που κέντριζε αλλά και προκαλούσε σύγχυση στους ιστορικούς, από τότε που ο σκελετός του πολεμιστή ήρθε στο φως στο Κάστρο της Πράγας, από τον Ουκρανό αρχαιολόγο, Ιβάν Μπορκόφσκι, το 1928.
Ο Μπορκόφσκι, ένας εξόριστο από την εποχή του ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου, ενδέχεται να ήταν επικεφαλής των ανασκαφών. Ωστόσο, όντας ένας απλός βοηθός του επικεφαλής αρχαιολογίας στο Εθνικό Μουσείο της Πράγας, είχε παρεμποδιστεί από το να δημοσιεύσει τα δικά του συμπεράσματα γι’ αυτές.
Πώς οι Ναζί και οι Σοβιετικοί «υιοθέτησαν» το σκελετό
Όταν οι Ναζί κατέλαβαν την Πράγα το 1939, ασπάστηκαν πολύ γρήγορα τη θεωρία των Βίκινγκς, καθώς ταίριαζε «γάντι» με τη γερμανική ρητορική περί φυλετικής καθαρότητας.
Άλλωστε, οι Βίκινγκς, ήταν Σκανδιναβοί και ως εκ τούτου γερμανικά φύλα. Για τους κατακτητές αυτός ο νωθρός συγκερασμός απόψεων συνιστούσε μια χρήσιμη προπαγάνδα, από τη στιγμή που ενίσχυε την ιδέα του Χίτλερ ότι η γερμανική φυλή απλά επανακτούσε την πατρογονική γη που δικαιωματικά της ανήκε.
Ο Μπορκόφσκι εξαναγκάστηκε αργότερα να προσφέρει τις υπηρεσίες του ναζιστική πανεπιστημιακή κοινότητα, υπό την απειλή ότι οι Γερμανοί θα τον έστελναν σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η εργασία του υπέστη σημαντικές αλλαγές και δημοσιεύτηκε, για να αιτιολογήσει τους ιστορικούς ισχυρισμούς των Ναζί.
Αμέσως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η επιρροή των Σοβιετικών στην Πράγα γινόταν ολοένα και πιο καταπιεστική, ο Ουκρανός αρχαιολόγος εξαναγκάστηκε σε στροφή 180 μοιρών ως προς τα επιστημονικά του συμπεράσματα, διαμαρτυρόμενος ότι δέχτηκε πιέσεις ως προς το να προωθήσει την ιδέα των Βίκινγκς.
Με βιαστικό τρόπο ανέσυρε παλαιότερη ερμηνεία του πρώην αφεντικού του, ότι δηλαδή ο σκελετός ανήκε στην πραγματικότητα σε ένα σημαντικό μέλος της πρώιμης σλαβικής δυναστείας των Πρεμισλίντ, που βασίλεψε στη Βοημία για περισσότερα από 400 χρόνο μέχρι και το 1306.
Τότε, ακριβώς, η νέα απειλή που είχε δεχτεί, να οδηγηθεί δηλαδή σε κάποια φυλακή σοβιετικού γκούλαγκ, «ξεθώριασε» απότομα.
Όταν οι Ναζί κατέλαβαν την Πράγα το 1939, ασπάστηκαν πολύ γρήγορα τη θεωρία των Βίκινγκς, καθώς ταίριαζε «γάντι» με τη γερμανική ρητορική περί φυλετικής καθαρότητας.
Άλλωστε, οι Βίκινγκς, ήταν Σκανδιναβοί και ως εκ τούτου γερμανικά φύλα. Για τους κατακτητές αυτός ο νωθρός συγκερασμός απόψεων συνιστούσε μια χρήσιμη προπαγάνδα, από τη στιγμή που ενίσχυε την ιδέα του Χίτλερ ότι η γερμανική φυλή απλά επανακτούσε την πατρογονική γη που δικαιωματικά της ανήκε.
Ο Μπορκόφσκι εξαναγκάστηκε αργότερα να προσφέρει τις υπηρεσίες του ναζιστική πανεπιστημιακή κοινότητα, υπό την απειλή ότι οι Γερμανοί θα τον έστελναν σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η εργασία του υπέστη σημαντικές αλλαγές και δημοσιεύτηκε, για να αιτιολογήσει τους ιστορικούς ισχυρισμούς των Ναζί.
Αμέσως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η επιρροή των Σοβιετικών στην Πράγα γινόταν ολοένα και πιο καταπιεστική, ο Ουκρανός αρχαιολόγος εξαναγκάστηκε σε στροφή 180 μοιρών ως προς τα επιστημονικά του συμπεράσματα, διαμαρτυρόμενος ότι δέχτηκε πιέσεις ως προς το να προωθήσει την ιδέα των Βίκινγκς.
Με βιαστικό τρόπο ανέσυρε παλαιότερη ερμηνεία του πρώην αφεντικού του, ότι δηλαδή ο σκελετός ανήκε στην πραγματικότητα σε ένα σημαντικό μέλος της πρώιμης σλαβικής δυναστείας των Πρεμισλίντ, που βασίλεψε στη Βοημία για περισσότερα από 400 χρόνο μέχρι και το 1306.
Τότε, ακριβώς, η νέα απειλή που είχε δεχτεί, να οδηγηθεί δηλαδή σε κάποια φυλακή σοβιετικού γκούλαγκ, «ξεθώριασε» απότομα.
Ποια ήταν η καταγωγή του σκελετού
Εβδομήντα χρόνια μετά, αρχαιολόγοι όπως ο δρ. Φρόλικ είναι πλέον ελεύθεροι να εξαγάγουν τα δικά τους συμπεράσματα, βασιζόμενοι στην επιστήμη παρά στην ιδεολογία.
«Είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε με σιγουριά πως ο άνθρωπος στον οποίο ανήκε ο σκελετός δεν έχει γεννηθεί εδώ στη Βοημία», είπε και εξήγησε πως μια ανάλυση με ραδιενεργά ισότοπα στροντίου στην οδοντοστοιχία του πολεμιστή απέδειξε ότι είχε μεγαλώσει στη βόρεια Ευρώπη, πιθανότατα κάπου στη νότια ακτή της Βαλτικής Θάλασσα ή ίσως στη Δανία.
Εβδομήντα χρόνια μετά, αρχαιολόγοι όπως ο δρ. Φρόλικ είναι πλέον ελεύθεροι να εξαγάγουν τα δικά τους συμπεράσματα, βασιζόμενοι στην επιστήμη παρά στην ιδεολογία.
«Είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε με σιγουριά πως ο άνθρωπος στον οποίο ανήκε ο σκελετός δεν έχει γεννηθεί εδώ στη Βοημία», είπε και εξήγησε πως μια ανάλυση με ραδιενεργά ισότοπα στροντίου στην οδοντοστοιχία του πολεμιστή απέδειξε ότι είχε μεγαλώσει στη βόρεια Ευρώπη, πιθανότατα κάπου στη νότια ακτή της Βαλτικής Θάλασσα ή ίσως στη Δανία.
Σίγουρα όμως αυτή η περιοχή δεν ήταν κτήση των Βίκινγκς;
Η απάντηση που δίνει ο δρ. Φρόλικ στο ερώτημα αυτό είναι σαφής: «Ναι, αλλά και μόνο το γεγονός ότι γεννήθηκε στη Βαλτική, δεν συνιστά αυτομάτως απόδειξη πως ήταν Βίκινγκ. Τον καιρό εκείνο, άλλωστε, η νότια ακτή της Βαλτικής ήταν τόπος κατοικίας για τους Σλάβους, βαλτικές φυλές και άλλους».
Ο ίδιος πιστεύει πως ο πολεμιστής από το Βορρά – ο οποίος πέθανε από άγνωστα αίτια περίπου στην ηλικία των 50 ετών – είχε έρθει στην Πράγα κατά την πρώιμη ενηλικίωσή του, με σκοπό να υπηρετήσει ως ακόλουθος του δουκάτου, είτε στην αυλή του πρώτου δούκα της Βοημίας και προγόνου της δυναστείας των Πρέμισλιντ, Μποριβόζ του Α’, είτε στην αυλή του μεγαλύτερου γιου και διαδόχου του, Σπιτίχνεβ του Α’.
Οι Πρέμισλιντ υπήρξαν οι θεμελιωτές του Κάστρου της Πράγας, που κατέστη κέντρο του ακμάζοντος κρατιδίου της Βοημίας και το σημείο ταφής του πολεμιστή στο κέντρο του κάστρο καταδεικνύει ότι επρόκειτο για μια εξέχουσα προσωπικότητα.
Παρατηρώντας κανείς με επιμονή το σκελετό του αγνώστου στρατιώτη, κλεισμένο μέσα σε γυαλί στους παγωμένους υπόγειους διαδρόμους του Παλαιού Βασιλικού Παλατιού, είναι πολύ δύσκολο να μην υποβάλει το ίδιο ερώτημα που παραμένει αναπάντητο εδώ και αιώνες: Ποιος ήταν ακριβώς αυτός ο άνθρωπος, με τη γενέτειρά του στη Βαλτική, το σπαθί του που μοιάζει να ανήκε στους Βίκινγκς και τους αφέντες του που είχαν καταγωγή από τη Βοημία;
«Όπως ακριβώς συμβαίνει στις μέρες μας, οπότε οι άνθρωποι ενδέχεται να έχουν διαφορετικές ταυτότητες σύμφωνα με την κατάστασή τους, το ίδιο φαίνεται πως συνέβαινε και κατά το παρελθόν», δήλωσε ο καθηγητής Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ και ειδικός επί των συγκρούσεων του 20ου αιώνα, δρ. Νίκολας Σώντερς.
Πρόσφατα, ο δρ. Σώντερς δημοσίευσε ένα άρθρο για το σκελετό μαζί με τον καθηγητή Φρόλικ και το Γερμανό ειδικό επί του DNA, Φόλκερ Χάιντ, ο οποίος αυτό τον καιρό εργάζεται σε μια ανάλυση DNA, η οποία θα μπορούσε να αποκαλύψει περισσότερα στοιχεία αναφορικά με την εθνική ταυτότητα του πολεμιστή. Περισσότερα, αλλά σίγουρα όχι όλα.
Η απάντηση που δίνει ο δρ. Φρόλικ στο ερώτημα αυτό είναι σαφής: «Ναι, αλλά και μόνο το γεγονός ότι γεννήθηκε στη Βαλτική, δεν συνιστά αυτομάτως απόδειξη πως ήταν Βίκινγκ. Τον καιρό εκείνο, άλλωστε, η νότια ακτή της Βαλτικής ήταν τόπος κατοικίας για τους Σλάβους, βαλτικές φυλές και άλλους».
Ο ίδιος πιστεύει πως ο πολεμιστής από το Βορρά – ο οποίος πέθανε από άγνωστα αίτια περίπου στην ηλικία των 50 ετών – είχε έρθει στην Πράγα κατά την πρώιμη ενηλικίωσή του, με σκοπό να υπηρετήσει ως ακόλουθος του δουκάτου, είτε στην αυλή του πρώτου δούκα της Βοημίας και προγόνου της δυναστείας των Πρέμισλιντ, Μποριβόζ του Α’, είτε στην αυλή του μεγαλύτερου γιου και διαδόχου του, Σπιτίχνεβ του Α’.
Οι Πρέμισλιντ υπήρξαν οι θεμελιωτές του Κάστρου της Πράγας, που κατέστη κέντρο του ακμάζοντος κρατιδίου της Βοημίας και το σημείο ταφής του πολεμιστή στο κέντρο του κάστρο καταδεικνύει ότι επρόκειτο για μια εξέχουσα προσωπικότητα.
Παρατηρώντας κανείς με επιμονή το σκελετό του αγνώστου στρατιώτη, κλεισμένο μέσα σε γυαλί στους παγωμένους υπόγειους διαδρόμους του Παλαιού Βασιλικού Παλατιού, είναι πολύ δύσκολο να μην υποβάλει το ίδιο ερώτημα που παραμένει αναπάντητο εδώ και αιώνες: Ποιος ήταν ακριβώς αυτός ο άνθρωπος, με τη γενέτειρά του στη Βαλτική, το σπαθί του που μοιάζει να ανήκε στους Βίκινγκς και τους αφέντες του που είχαν καταγωγή από τη Βοημία;
«Όπως ακριβώς συμβαίνει στις μέρες μας, οπότε οι άνθρωποι ενδέχεται να έχουν διαφορετικές ταυτότητες σύμφωνα με την κατάστασή τους, το ίδιο φαίνεται πως συνέβαινε και κατά το παρελθόν», δήλωσε ο καθηγητής Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ και ειδικός επί των συγκρούσεων του 20ου αιώνα, δρ. Νίκολας Σώντερς.
Πρόσφατα, ο δρ. Σώντερς δημοσίευσε ένα άρθρο για το σκελετό μαζί με τον καθηγητή Φρόλικ και το Γερμανό ειδικό επί του DNA, Φόλκερ Χάιντ, ο οποίος αυτό τον καιρό εργάζεται σε μια ανάλυση DNA, η οποία θα μπορούσε να αποκαλύψει περισσότερα στοιχεία αναφορικά με την εθνική ταυτότητα του πολεμιστή. Περισσότερα, αλλά σίγουρα όχι όλα.
