Δραγούμης-Κοτοπούλη: Έρωτας σαν τραγωδία…
Γράφει: Ευδοκία Λελεδάκη
«Στην αρχή φανταζόμουν αλλιώτικο τον έρωτά μου για την γυναίκα αυτήν. Πιο ομαλό, πιο ήσυχο, ίσως πιο κοινό. Μα, είναι τραγικός.»
Αυτά τα λόγια του Ίωνα Δραγούμη, αποτελούν μία μικρή περιγραφή της θυελλώδης σχέσης του με την ηθοποιό, Μαρίκα Κοτοπούλη.
Μίας σχέσης που κράτησε 12 ολόκληρα χρόνια και ξεκίνησε περίπου στα μέσα του 1908, – ένα χρόνο δηλαδή, μετά τον χωρισμό του με την Πηνελόπη Δέλτα. Ο περίφημος πλατωνικός έρωτας του Δραγούμη με τη δεύτερη, τον είχε σημαδέψει μάλιστα τόσο πολύ, που πίστευε ότι δεν θα ερωτευόταν ποτέ ξανά. Έκανε, όμως, λάθος…
Ήταν Μάρτιος του 1905 και στο θέατρο «Ζιζίνια» παρουσιαζόταν η Ορέστεια του Αιχύλου. Η βραδιά είχε ξεκινήσει μάλλον άσχημα για τον Ίωνα, καθώς είχε συναντήσει εκεί την πρώην αγαπημένη του με τον σύζυγό της.
Αφού μίλησαν για λίγα λεπτά, κάθισε ο καθένας στη θέση του, συνεχίζοντας αυτόν τον «βασανιστικό διάλογο» μονάχα με τα μάτια.
Η παρέα του στενού του φίλου Κωνσταντίνου Καβάφη δεν έδειχνε να τον παρηγορεί, και για μία στιγμή πέρασε από το μυαλό του η ιδέα να φύγει, αλλά δεν είχε χρόνο καθώς η παράσταση ξεκινούσε σε λίγα λεπτά.
«Προς σας θεοί, την προσευχή μου τώρα υψώνω…»
Ο Δραγούμης τινάχτηκε από τη θέση του σαν να έβγαινε από λήθαργο.
— «Ποια είναι αυτή η φωνή», ρώτησε σαστισμένος τον Καβάφη που καθόταν πλάι του.
— «Αυτή, Ίων, είναι η Κοτοπούλη». Ο Δραγούμης έβγαλε το μαντίλι του και σκούπισε το ζεστό μέτωπο του.
Η Πηνελόπη Δέλτα, λίγα μέτρα πιο μακριά, προσπάθησε να βρει το βλέμμα του. Δεν τα κατάφερε, όμως, αυτή τη φορά.
Ο Ίων είχε ήδη «μαγευτεί» από τη μικρόσωμη θεατρίνα.
«Ένιωθα σαν να κάναμε έρωτα εκείνη την ώρα», θα της έλεγε λίγα χρόνια αργότερα. «Κι όμως δεν ήρθα μετά στο καμαρίνι σου. Δεν ήμουν ακόμη έτοιμος για σένα».
Θα ήταν όμως, τρία χρόνια αργότερα…
Όταν η Κοτοπούλη πάτησε τα 21, ο Δραγούμης της έστειλε μαζί με μία θάλασσα από τριαντάφυλλα και μία κάρτα η οποία έγραφε «Σας περιμένω σε μία ώρα για να πάμε για βαρκάδα στον Βόσπορο».
Εκεί, ο Ίων της μιλούσε με ζεστασιά και τρυφερότητα. Η Μαρίκα, από την άλλη, του απαντούσε κοφτά, ειρωνικά και πολλές φορές αινιγματικά, ενώ οι ερωτήσεις της για τη σχέση του με την Δέλτα είχαν αρχίσει να τον ενοχλούν.
— «Έχεις παράσταση σε πέντε ώρες. Ας επιστρέψουμε», της λέει.
— «Ας μη γυρίσουμε πίσω», του απαντάει εκείνη.
— «Και δε φοβάσαι μήπως ο ερωτύλος πρόξενος σε βιάσει μες στη μέση του Βοσπόρου;» της αποκρίνεται -φανερά εκνευρισμένος.
— «Δεν βολεύει η βάρκα, Ίων» του αποκρίνεται προκλητικά η Μαρίκα. «Θα βουλιάξουμε στα προκαταρκτικά».
Ο Δραγούμης προσπάθησε να πνίξει το χαμόγελο του. Μάταια…
Το ίδιο βράδυ έκαναν έρωτα. Ήταν, ουσιαστικά, η αρχή της σχέσης τους. Μίας σχέσης που μπορεί να χαρακτηριζόταν από πολλές πράξεις, όχι όμως από «σεξουαλική αφοσίωση».
Η Κοτοπούλη ήταν ήδη αρραβωνιασμένη με έναν άλλον άντρα.
«Χθες το βράδυ, όταν σε άφησα, έμεινα κάτω από το παράθυρο του ξενοδοχείου σου» της γράφει ο Δραγούμης. «Δεν έφυγα. Περίμενα ώρα πολλή, παρ’όλο το τσουχτερό κρύο. Και τον είδα. Μπήκε στο ξενοδοχείο. Το φως του δωματίου σου ήταν σβηστό. Μετά άναψε. Μετά έσβησε. Μετά πάλι άναψε και μετά πάλι έσβησε. Και εγώ, ήμουν εκεί…»
Ίσως του άρεσε να βασανίζεται, καθώς η Κοτοπούλη δεν θα δίσταζε ούτε τα επόμενα χρόνια να κοιμάται και με άλλους άντρες.
Κανένας, άλλωστε, από τους δυο τους δεν άνηκε στο μονογαμικό είδος. Ναι, ήταν πράγματι μία παράξενη σχέση. Ιδιόμορφη τουλάχιστον.
Οι κολασμένοι έρωτες, όμως, δεν έχουν κανόνες... και αυτό το γνώριζαν καλά και οι δύο.
Τι είχε απογίνει ο αγνός έρωτάς του για την Πηνελόπη Δέλτα; Όπως γράφει η ίδια, ο Ίων δεν είχε ανάγκη πια από τους ρομαντισμούς της.
«Έχει τη λογικότερη αλήθεια τούτης (Κοτοπούλη), που όλα τα καταλαβαίνει. Τα όργια, τις απάτες, την έλλειψη ιδανικού, τη μικροχαρά της στιγμής, την απόλαυση κάθε αισθήσεως, την άμεσο εκτέλεση κάθε επιθυμίας. Το ψέμα, την κωμωδία, την προσποίηση, που τσαλαπατά αρχές και χρέη. Και ένα θεό λαυτρεύει, την απόλαυση της στιγμής».
Η Δέλτα -όπως και πολλοί άλλοι- υποστήριζε πως η Κοτοπούλη έπαιζε μαζί του.
Τη μία μέρα τον αγνοούσε και την άλλη του έκανε τρομερές σκηνές ζηλοτυπίας – ακόμη και στη μέση του δρόμου.
Κάποτε, λοιπόν, τσακώθηκαν τόσο πολύ, που γύρεψε αυτός να φύγει – και επειδή ήταν μπροστά κόσμος, η Μαρίκα –με τον τρόπο που δεν μπορούσε κανείς να της αντισταθεί- του ψιθύρισε ερωτικά «μη φεύγετε» και ενώ τελικά εκείνος φεύγει, επιστρέφει σαν τυφλός το ίδιο βράδυ, επειδή του έγραψε το πρώτο της γράμμα.
Τρεις μονάχα λέξεις. «Σε θέλω, ξέρεις».
Και αυτές οι σκηνές δεν είχαν ποτέ τέλος. Κάποτε πήγε επίσκεψη στο σπίτι μίας γειτόνισσας και η Κοτοπούλη του έκανε τέτοια σκηνή, που μόνο στο θέατρο μπορούσε να δει κανείς.
«Φοβήθηκα πως θα την έχανα», γράφει ο ίδιος στο ημερολόγιό του.
«Πόνεσα τραγικά και την αγάπησα, όπως ποτέ άλλοτε. Την παρακάλεσα χωρίς καμιά περηφάνια, ενώ εκείνη κρατούσε τη δική της, φώναξα, θύμωσα, έπεσα στα πόδια της. Τέλος με φίλησε. Μου χάρισε τον κόσμο εκείνη τη στιγμή».
Οι δυο τους δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά. Δεν πρόλαβαν καν να παντρευτούν.
Όταν ήθελε ο Δραγούμης, δεν ήθελε η Κοτοπούλη.
Όταν ήθελε η Κοτοπούλη δεν ήθελε ο Δραγούμης, ή μάλλον η οικογένειά του.
Και όταν το ήθελαν και οι δυο, δολοφονήθηκε ο Ίων.
Για την εκτέλεσή του από του βενιζελικούς, η Κοτοπούλη έμαθε 23 μέρες αργότερα. Της είχαν πει ότι ήταν στην εξορία, της έκρυβαν τις εφημερίδες και μονάχα όταν αποφάσισε η ίδια να επισκεφθεί τον Βενιζέλο για να της δώσει εξηγήσεις, της το αποκάλυψαν.
Τραγική φιγούρα. Σαν την Ηλέκτρα την ώρα που της ανακοινώνουν τον θάνατο του Ορέστη.
Όρμηξε στο πάτωμα. Άρχισε να γδέρνει με τα νύχια της τα σανίδια. Αίματα. Ουρλιαχτά.
«Το αγριμάκι», όπως συνήθιζε να την αποκαλεί ο Δραγούμης, θα έμενε έτσι ανήμερο, μέχρι το τέλος της ζωής του.
Πέντε χρόνια αργότερα, και καθώς η Μαρίκα Κοτοπούλη ήταν πια παντρεμένη με τον Γιώργο Χέλμη, έκανε μόνη της κάποια ταξίδια στην Ευρώπη.
Σε πολλά από αυτά τα μέρη, είχε πάει με τον Δραγούμη.
Έτσι, στην Ιταλία και πιο συγκεκριμένα στη Ρώμη, στη βίλα Μποργκέζε, θα αντικρίσει για τελευταία φορά τα σκαλισμένα ονόματά τους στο μαρμάρινο παραπέτο.
«Ίων-Μαρίκα». Αυτός ο έρωτας δεν είχε ξεχαστεί.
Για την ακρίβεια, δεν θα ξεχαστεί ποτέ, όπως συμβαίνει άλλωστε με όλους τους μεγάλους έρωτες.
